Uroczyste otwarcie ekspozycji „Droga węgla" odbędzie się w czwartek 12 stycznia o godz. 17.00 w gmachu głównym Muzeum przy ul. 3 Maja 19 w Zabrzu.
Wystawa przybliża historię transportu tego cennego kruszcu od końca XVIII wieku po lata 90. XX wieku.

Od chwili powstania pierwszych kopalni węgla na Górnym Śląska pojawił się problem transportu tego surowca do odbiorcy. Początkowo, gdy węgiel kupowały położone w pobliżu kopalni nieduże zakłady przemysłowe, przewożono go ciągniętymi przez konie furmankami po kiepskiej jakości lokalnych drogach. Koszty tego transportu były jednak bardzo wysokie, a niewielka prędkość i nieduży ładunek, jaki zabierano, wykluczał przesyłanie węgla na dalsze odległości. Bariera transportowa uniemożliwiała dalszy rozwój wydobycia górnośląskiego węgla. Aby tej sytuacji zaradzić, administracja górnicza i państwowa przeznaczyły duże środki na usprawnienie transportu wydobytego na Górnym Śląsku węgla.

Postanowiono wykorzystać drogi wodne pozwalające na transport węgla na znaczne odległości. W 1792 r. ruszyła budowa Kanału Kłodnickiego, łączącego Zabrze z Odrą. Ukończony ostatecznie w 1822 r. kanał miał 46 km długości, 12 m szerokości i 0,9 m głębokości. Około 1850 r. przewożono nim około 30 tys. t węgla rocznie, co stanowiło jednak niewielki procent jego wydobycia. Na początku XX w. Kanałem Kłodnickim transportowano już 130 tys. ton surowca. W latach 1935-1939 w miejsce przestarzałego kanału wybudowano Kanał Gliwicki, po którym mogły pływać barki zabierające do 1000 t węgla.

Najwięcej węgla, około 3/4 wydobycia, przewożono koleją. W II Rzeczypospolitej wybudowano magistralę kolejową Śląsk - Gdynia. Obecnie w Polsce ogromna większość węgla dociera do odbiorców koleją lub ciężarówkami.
Do odległych odbiorców górnośląski węgiel trafiał za pośrednictwem żeglugi morskiej. Drogą morską trafiał on do państw skandynawskich, bałtyckich, Włoch, Francji, Ameryki Północnej i Południowej. W 1938 r. wysłano z Gdyni, Gdańska i Szczecina ponad 10 mln ton górnośląskiego węgla. W tym samym czasie nastąpił rozwój polskiej floty handlowej, a jej istotną część stanowiły masowce przeznaczone do transportu węgla. Pod koniec lat 80. XX  w. pod banderą PŻM pływało już 127 statków. Wiele z nich nosiło nazwy związane z Górnym Śląskiem i górnictwem: „Kopalnia Zabrze", „Kopalnia Moszczenica", „Kopalnia Zofiówka", „Kopalnia Siersza",  „Górnik", „Górny Śląsk", „Powstaniec Śląski", „Politechnika Śląska" i „Uniwersytet Śląski" „Ziemia Górnośląska". Obecnie przez porty w Szczecinie-Świnoujściu, Gdańsku i Gdyni wysyła się w świat ponad 8 mln ton czarnego złota.

Przy opracowaniu wystawy dokumentującej tę bogatą historię wykorzystano zabytki pochodzące ze zbiorów Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, Muzeum Narodowego w Szczecinie, Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, Polskiej Żeglugi Morskiej w Szczecinie, Muzeum Kanału Bydgoskiego w Bydgoszczy, Zespołu Szkół Żeglugi Śródlądowej w Kędzierzynie Koźlu, Urzędu Żeglugi Śródlądowej w Kędzierzynie Koźlu oraz osób prywatnych.

Kuratorem wystawy jest Adam Frużyński.

Wystawę będzie można oglądać do 15 kwietnia 2012 r.