Dokument zwiększy kompetencje samorządów w walce ze smogiem. Celem programu jest wskazanie kluczowych działań niezbędnych do poprawy jakości powietrza w Polsce oraz zachęcenie resortów, samorządów, organizacji pozarządowych i społeczeństwa do współpracy w tym obszarze.

Podczas spotkania eksperci dyskutowali o sposobach ochrony środowiska. W panelu dyskusyjnym uczestniczyli także Sekretarze Stanu w Ministerstwie Środowiska i w Ministerstwie Zdrowia – Marcin Korolec i Beata Małecka-Libera, poseł na Sejm RP Tadeusz Arkit oraz Andrzej Guła z Polskiego Alarmu Smogowego. Stanowisko przedsiębiorców zaprezentował Dariusz Marzec – Wiceprezes Zarządu PGE Polska Grupa Energetyczna SA.

Samorząd Województwa Śląskiego reprezentował członek Zarządu Kazimierz Karolczak.

W ostatnich latach stan powietrza w Polsce uległ zdecydowanej poprawie, przede wszystkim dzięki modernizacji sektora przemysłowego. Mimo znacznej redukcji emisji zanieczyszczeń przemysłowych, m.in. dwutlenku siarki o ponad 70%, tlenków azotu o ponad 40% oraz zanieczyszczeń pyłowych o ponad 80%, nadal przekraczane są normy, głównie pyłu PM10 i PM2,5.

Wyniki oceny jakości powietrza przeprowadzane przez Inspekcję Ochrony Środowiska wskazują, że obecnie na jego stan wpływa w pierwszej kolejności zjawisko tzw. niskiej emisji pochodzącej z sektora bytowo-komunalnego oraz transportu. Indywidualne ogrzewanie budynków jest odpowiedzialne za blisko 88% emisji pyłu PM10, transport to ponad 6%, a przemysł niecałe 2% (inne źródła to m.in. napływ transgraniczny czy wtórny ruch pojazdów).

„Przez ostatnich 25 lat wiele udało się nam zmienić na lepsze, zwłaszcza w zakresie emisji przemysłowych. Teraz trzeba się jeszcze zająć niską emisją pochodzącą z transportu i przede wszystkim z kominów naszych domów. Problemu nie rozwiążą pojedyncze, lokalne działania. Konieczne jest podejście kompleksowe, które – mam nadzieję – umożliwi Krajowy Program Ochrony Powietrza” – mówi minister środowiska Maciej Grabowski.

Wskazane w projekcie KPOP działania na poziomie krajowym będą koncentrować się przede wszystkim na wprowadzeniu niezbędnych zmian prawnych, które pozwolą na efektywną realizację działań naprawczych określonych w lokalnych programach ochrony powietrza (POP). Te ostatnie są opracowywane przez zarządy województw w przypadku przekraczania poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń w powietrzu. W tej chwili w kraju realizowane są 54 takie programy. Wśród inicjatyw legislacyjnych, które mają usprawnić ich działanie, w projekcie KPOP zaproponowano m.in. zmianę ustawy Prawo ochrony środowiska, zmiany w zakresie budownictwa, planowania i gospodarki przestrzennej, wprowadzenia wymagań jakościowych dla paliw stałych dopuszczonych do stosowania w sektorze bytowo-komunalnym oraz standardów emisyjnych dla małych instalacji spalania paliw, tj. tych wykorzystywanych w gospodarstwach domowych.

Szeroki zakres zmian legislacyjnych wskazanych w projekcie KPOP wymaga współpracy i uzgodnień z innymi resortami. Aby działania te mogły być skutecznie realizowane, Ministerstwo Środowiska proponuje powołanie Partnerstwa na rzecz poprawy jakości powietrza.

„Aby ostateczny kształt KPOP był zadowalający i faktycznie torował drogę do poprawy jakości powietrza w Polsce, konieczne jest współdziałanie wielu resortów. Ministerstwo Środowiska odpowiada tylko za część zmian zaproponowanych w projekcie. Inne są w gestii pozostałych resortów. Dlatego do współpracy na rzecz poprawy jakości powietrza zapraszamy szereg partnerów, w tym ministerstwa, samorządy, przedsiębiorców. Dalsza poprawa jakości powietrza w Polsce wymaga współdziałania i zintegrowanych działań na wielu poziomach. Dlatego bardzo liczę na współpracę” – mówi minister Grabowski.

Oprócz działań legislacyjnych na poziomie krajowym projekt KPOP wskazuje także potrzebę rozwoju i upowszechniania instrumentów wsparcia, rozwoju nowoczesnych technologii, w szczególności dotyczących produkcji kotłów, oraz modernizacji transportu miejskiego w kierunku transportu przyjaznego dla środowiska.

Dla poprawy jakości powietrza w Polsce konieczne są także działania na poziomie regionalnym i lokalnym. Te wskazane w projekcie KPOP dotyczyć będą przede wszystkim dalszej wymiany starych, nieefektywnych źródeł ciepła, wykorzystania paliw niskoemisyjnych, zwiększenia atrakcyjności transportu zbiorowego, w tym usprawnienia zarządzania ruchem, oraz upowszechniania zachowań proekologicznych.

W projekcie KPOP wskazano także m.in. stworzenie jednostek bazy danych emisyjnych, opracowanie miejskich planów zagospodarowania przestrzennego pod kątem priorytetu jakości powietrza, rozwój i modernizację miejskich systemów ciepłowniczych oraz nadanie służbom kominiarskim i straży miejskiej większych uprawnień do kontroli stanu technicznego pieców czy rodzaju spalanego paliwa.

Pomocne w tym obszarze są i będą środki unijne, a także programy wsparcia oferowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz wojewódzkie fundusze. Już teraz z powodzeniem funkcjonuje m.in. program KAWKA służący likwidacji niskiej emisji. Jego celem jest dofinansowanie m.in. wymiany starych pieców na bardziej ekologiczne, instalacji kolektorów słonecznych i termomodernizacji budynków wielorodzinnych.

Program KAWKA będzie wdrażany do 2018 r., a jego budżet to 800 mln zł (środki NFOŚiGW oraz wojewódzkich funduszy). Dotychczas NFOŚiGW przeprowadził dwa nabory wniosków, w ramach których podpisano 22 umowy na kwotę ponad 280 mln zł. W samym województwie małopolskim dzięki KAWCE do 2018 r. uda się wymienić około 13 tys. nieefektywnych, wysokoemisyjnych pieców.

Dodatkowo NFOŚiGW pracuje nad nowym programem dotyczącym termomodernizacji budynków jednorodzinnych, który powinien zostać wprowadzony do oferty funduszu jeszcze w 2015 roku. Jego planowany budżet to 300 mln zł.

Wsparcie dla termomodernizacji budynków jednorodzinnych nie było do tej pory wystarczające, mimo że budynki jednorodzinne stanowią prawie połowę wszystkich budynków mieszkalnych w Polsce i żyje w nich niemal połowa Polaków. Nowy program pozwoli zapełnić tę lukę.

Dużą rolę w zakresie poprawy jakości powietrza w Polsce odgrywa także edukacja. Z badań wynika, że Polacy za najważniejsze źródła zanieczyszczenia powietrza wciąż (błędnie) uznają przemysł oraz transport samochodowy. Dlatego KPOP wskazuje m.in. na potrzebę prowadzenia akcji informacyjno-edukacyjnych w zakresie podnoszenia świadomości społecznej na temat przyczyn zanieczyszczenia powietrza i związanych z nim zagrożeń dla zdrowia.

„Abyśmy mogli ograniczyć problem zanieczyszczonego powietrza w Polsce, konieczne jest współdziałanie wszystkich – nie tylko tych sprawujących władzę, lecz także osób prywatnych. To od naszych codziennych decyzji w dużej mierze zależy, czy powietrze w okolicy jest czyste, czy nie. Chcąc podkreślić, że ochrona powietrza to zadanie i obowiązek nas wszystkich, podpisaliśmy dziś wspólnie porozumienie na rzecz czystego powietrza” – mówi minister środowiska.

Konsultacje społeczne i uzgodnienia międzyresortowe projektu KPOP będą trwały 30 dni. Po zakończeniu procesu weryfikacji i uzupełnień, jak każdy dokument strategiczny szczebla krajowego, projekt zostanie przedłożony pod obrady stałego Komitetu Rady Ministrów oraz Rady Ministrów i przyjęty uchwałą Rady Ministrów.

Konsultacje trwają do 8 kwietnia 2015 r. Uwagi można zgłaszać do Departamentu Ochrony Powietrza w Ministerstwie Środowiska: Departament.Ochrony.Powietrza@mos.gov.pl.  

Z wykorzystaniem materiałów Ministerstwa Środowiska
i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego