Ekologia – badanie oddziaływania pomiędzy organizmami a ich środowiskiem, sprowadzające się do rozwiązywania problemów będących skutkiem antropopresji – ogółu działań człowieka (zarówno planowych i przypadkowych) mających wpływ na środowisko przyrodnicze.

Województwo śląskie, mimo że jest jednym z najmniejszych województw, z uwagi na swoją specyfikę, tj. największe uprzemysłowienie, dużą gęstość zaludnienia oraz urbanizację, należy do regionów o największej antropopresji. Specyfika regionu związana jest także z występowaniem surowców mineralnych (głównie węgla kamiennego), które przez kilka wieków napędzały rozwój przemysłu. Negatywnym skutkiem tego rozwoju była znaczna degradacja środowiska. Stan ten jednak ulega znacznym zmianom dzięki licznym działaniom takim jak: wykonanie Programu ochrony powietrza (jako pierwsze województwo w Polsce w 2004 r.), realizacja Programów Ograniczania Niskiej Emisji (największa liczba PONE w Polsce), sukcesywne zagospodarowywanie terenów poprzemysłowych, opracowany Program wykorzystania OZE, przeprowadzona i zapisana w bazie danych RSIP inwentaryzacja terenów poprzemysłowych, tworzone lokalne Programy rewitalizacji terenów poprzemysłowych przywracające ich wartość rekreacyjną.

Z uwagi na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego województwo śląskie należy do regionów o największej w Polsce emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych. Sejmik Województwa Śląskiego 17 listopada 2014 roku uchwałą Nr IV/57/3/2014 przyjął „Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mający na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji”. Nadrzędny cel Programu to poprawa jakości życia mieszkańców naszego województwa, szczególnie ochrona ich zdrowia i życia poprzez wskazanie i wprowadzenie działań mających na celu ograniczenie negatywnego wpływu zanieczyszczeń powietrza na społeczność regionu.

Z uwagi na niewielkie zasoby wodne (średnioroczne zasoby wód powierzchniowych na 1 mieszkańca województwa śląskiego są czterokrotnie niższe od średniej europejskiej i niższe od średniej krajowej) oraz największe z racji specyfiki zapotrzebowanie na wodę, problem racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej staje się priorytetem w działaniu wszystkich służb odpowiedzialnych za zarządzanie jakością środowiska i korzystanie z jego zasobów.

W województwie jest wytwarzana największa ilość odpadów przemysłowych w kraju, a ilość powstających odpadów komunalnych stawia je na drugiej pozycji. Sejmik Województwa Śląskiego 24 sierpnia 2012 roku uchwałą Nr IV/25/2/2012 w sprawie wykonania „Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2014” określił regiony gospodarki odpadami komunalnymi i regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami komunalnymi oraz instalacje zastępcze do obsługi tych regionów. Plan stanowi pierwszy krok w tworzeniu, a następnie modyfikowaniu efektywnego systemu gospodarki odpadami w województwie śląskim w oparciu o nowe regulacje prawne. Plan zawiera analizę aktualnego stanu, prognozowane zmiany i cele w zakresie gospodarki odpadami. W dokumencie określono również kierunki działań w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów oraz sposób kształtowania się systemu gospodarki odpadami.

Skutkiem największego w kraju uprzemysłowienia jest także największa ilość terenów poprzemysłowych, które w wyniku pełnienia różnych funkcji użytkowych uległy degradacji. Rewitalizacja takich terenów jest jednym z najtrudniejszych problemów środowiskowych, ekonomicznych i społecznych. Brak uregulowań ustawowych obejmujących bezpośrednio i w sposób kompleksowy (z instrumentami finansowymi włącznie) problematykę terenów poprzemysłowych, w tym rekultywacji i ponownego zagospodarowania terenów, które przestały pełnić funkcje gospodarcze, jest główną barierą w skutecznym podejmowaniu działań w tym zakresie. Stały się one jednak paradoksalnie atutem regionu. Znacząca ilość tych obszarów z racji swojego umiejscowienia i uzbrojenia jest ostatnio bardzo atrakcyjna dla inwestorów, wśród których wyraźnie wzrosło zainteresowanie postindustrialnymi lokalizacjami.

Z racji stopnia uprzemysłowienia i urbanizacji województwo śląskie postrzegane jest jako nieatrakcyjne pod względem przyrodniczym. Tymczasem region ten jest niezwykle zróżnicowany przyrodniczo i krajobrazowo, bogaty w unikatowe w skali krajowej i europejskiej wartości przyrodnicze.

W granicach województwa występują niemal wszystkie typy rzeźby terenu, jakie można spotkać w Polsce – góry, obszary wyżynne, nizinne, a także zjawiska krasowe.

W województwie śląskim reprezentowanych jest 9 spośród 10 form ochrony przyrody przewidzianych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody: rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, pomniki przyrody, a także stanowiska grzybów, porostów, roślin naczyniowych i zwierząt podlegających ochronie gatunkowej.

Na terenie gminy Koszarawa znajduje się zachodnia część otuliny Babiogórskiego Parku Narodowego o powierzchni 397 ha. Powołane zostały 64 rezerwaty przyrody. Do najstarszych, utworzonych w roku 1953, należą: Barania Góra, Borek, Segiet, Sokole Góry, Stok Szyndzielni, Wielki Las, Zamczysko i Zielona Góra. Ostatnim dotychczas utworzonym rezerwatem jest Las Dąbrowa (2008 r.).

Na charakteryzowanym terenie istnieje 8 parków krajobrazowych powołanych ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe w celu zachowania, popularyzacji i upowszechnienia tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.

W województwie śląskim znajduje się również 14 obszarów chronionego krajobrazu. Celem ich tworzenia jest ochrona krajobrazu oraz zapewnienie powiązań między obszarami wartościowymi przyrodniczo, objętymi wyższymi formami ochrony. Mają one pełnić funkcję korytarzy ekologicznych łączących parki narodowe, rezerwaty przyrody i parki krajobrazowe w układ przestrzenny wzajemnie uzupełniających się form ochrony przyrody, tzw. krajowy system obszarów chronionych.

Komisja Europejska na obszarze województwa śląskiego zatwierdziła 41 obszarów Natura 2000, w tym 5 obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) i 36 obszarów o znaczeniu wspólnotowym (OZW), które na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska staną się specjalnymi obszarami ochrony siedlisk (SOO).

(aktualizacja: styczeń 2015)