Załącznik nr 1

Kontekst Rozwoju Regionalnego

§ 1 Streszczenie diagnozy

1.1 Ogólna informacja o województwie

Poprzez swoje centralne położenie na południu Polski, Województwo Śląskie znajduje się na trasie historycznie ukształtowanych szlaków handlowych i komunikacyjnych łączących kraje Europy Północnej i Wschodniej z Europą Zachodnią i Południową.
Województwo graniczy: od zachodu z Województwem Opolskim, a od północy z Województwem Łódzkim, od wschodu z Województwami Świętokrzyskim i Małopolskim, od południa z dwoma państwami: Republiką Czeską i Słowacką.
Województwo Śląskie jest obszarem silnie zurbanizowanym, o czym świadczy najwyższy w Polsce wskaźnik urbanizacji kształtujący się na poziomie 79,4%.
Oprócz znaczącej pozycji w sektorze przemysłowym, region posiada dobrze rozwinięte zaplecze turystyczne. Rozwojowi turystyki sprzyjają jego walory przyrodnicze i krajobrazowe.
Region prowadzi współpracę zagraniczną, której celem jest m.in. wszechstronny rozwój Województwa Śląskiego, przygotowanie się do integracji z UE, funkcjonowanie jako region europejski oraz promocja województwa.

1.2 Zasoby ludzkie, edukacja, rynek pracy

Zasoby ludzkie

Województwo Śląskie z racji swojego potencjału demograficznego odgrywa istotną rolę w paśmie województw Polski południowej.
W Województwie Śląskim - na powierzchni 12294 km2, tj. 3,9% powierzchni kraju - zamieszkuje 4865,5 tys. osób, co stanowi 12,6% ludności Polski. Województwo posiada najwyższą w kraju gęstość zaludnienia, która wynosi 396 osób/km2 i jest ponad trzykrotnie wyższa od średniej krajowej wynoszącej 124 osoby/km2 oraz średniej w Unii Europejskiej kształtującej się na poziomie 115 osób/km2.
Pod względem liczby ludności województwo zajmuje drugą pozycję w kraju, będąc jednocześnie najbardziej zagęszczonym regionem Polski.

W 1999 roku około 54,1% ogólnej liczby ludności województwa stanowiły kobiety (ponad 2500 tys.), przy czym średnio na 100 mężczyzn przypadało 106 kobiet. W kraju natomiast wskaźniki te kształtowały się odpowiednio na poziomie 51,4% i 105.

W kraju udział ludności w wieku przedprodukcyjnym do ogólnej liczby ludności kształtował się na poziomie 24,9%, w wieku produkcyjnym 60,6%, a w wieku poprodukcyjnym 14,5%.
W porównaniu do średniej krajowej i innych województw, Województwo Śląskie charakteryzuje się populacją ludności przeciętnie młodszą. Świadczy o tym wysoki udział ludności w wieku produkcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców, który w 1999 roku wynosił 62,5% i był wyższy od średniej krajowej o 1,9 %. Wskaźniki te dla krajów Unii Europejskiej kształtowały się następująco: ludność w wieku przedprodukcyjnym około 17,1%, produkcyjnym około 67,1%.

W 1999 roku przyrost naturalny na 1000 mieszkańców w Polsce kształtował się na poziomie plus 0,01, podczas gdy w Unii Europejskiej plus 0,9.
W tym czasie Województwo Śląskie posiadało jeden z najniższych w Polsce przyrostów naturalnych, który był ujemny i wynosił minus 1,2 na 1000 mieszkańców.

Pod względem liczby zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych w 1999 roku najgorsza sytuacja występowała w Województwie Dolnośląskim ( wskaźnik 11,1) oraz w Województwie Śląskim (10,6).
W Unii Europejskiej wskaźnik dotyczący liczby zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych przedstawiał się znacznie korzystniej niż w kraju i regionie i wynosił 5,2.

W 1998r. w Województwie Śląskim wskaźnik określający liczbę zgonów przypadających na 100 tys. mieszkańców kształtował się na poziomie 949,2 osoby, przy średniej krajowej 970,8. W tym czasie największa umieralność notowana była w Województwach: Łódzkim (1222,8 osób/100 tys. mieszkańców), Lubelskim (1076,1), Mazowieckim (1062,3) i Świętokrzyskim (1020,8). Najczęstszą przyczyną zgonów mieszkańców Województwa Śląskiego były choroby układu krążenia - 30,1% oraz choroby nowotworowe - 14,0%.

Istotnym problemem w regionie jest zapadalność na choroby zawodowe, która jest ściśle powiązana z obniżeniem poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscach pracy.
W 1999 roku w Województwie Śląskim stwierdzono 2516 zachorowań na choroby zawodowe. Wśród tego typu schorzeń największy udział miały uszkodzenia słuchu wywołane działaniem hałasu - aż 44,9% oraz pylice płuc - 17,7% i przewlekłe choroby narządu głosu związane z nadmiernym wysiłkiem głosowym - 12,8%.

W 1999 roku w Województwie Śląskim zlokalizowanych było 114 szpitali ogólnych (bez sanatoriów leczenia gruźlicy i chorób płuc), z czego 73, tj. 64,0% znajdowało się w miastach Aglomeracji Górnośląskiej. Na tym obszarze skoncentrowana była również największa liczba przychodni. Na 889 placówek tego typu działających w regionie 418, tj. 47,0% zlokalizowanych było w Aglomeracji.

Polska jest krajem o bardzo wysokiej i rosnącej liczbie osób niepełnosprawnych. Liczba niepełnosprawnych na terenie województwa wynosiła 490,4 tys. osób, tj. 13,8% ogółu ludności w wieku powyżej 15 roku życia. Głównymi przyczynami niepełnosprawności były choroby - ponad 77% (w tym choroby zawodowe ponad 8,0%).

Postępujący w regionie proces ubożenia mieszkańców był w głównej mierze spowodowany wzrostem bezrobocia. Pomimo najniższej w kraju stopy bezrobocia wynoszącej w 1999 roku 10,4% przy średniej krajowej 13,1%, skala tego zjawiska w wartościach bezwzględnych była bardzo duża. Według stanu na 31 grudnia 1999 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie wyniosła 210,3 tys. osób.
Zarówno osobom bezrobotnym jak i ludziom starszym, niepełnosprawnym i bezrobotnym zagraża marginalizacja społeczna i wzmożenie zjawisk patologicznych w rodzinach. W 1999 roku w Województwie Śląskim przyznano świadczenia pomocy społecznej dla 238,8 tys. osób.

Procesom pogłębiającej się marginalizacji towarzyszył wzrost przestępczości.
W Województwie Śląskim (w okresie od stycznia do grudnia 1999 roku) stwierdzono 139,3 tys. przestępstw (w tym 128,7 tys. kryminalnych, 2,2 tys. związanych z łamaniem ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii). W odniesieniu do roku poprzedniego nastąpił wzrost przestępczości o 11,0% (w wyżej wymienionych kategoriach odpowiednio o: 18,1% i 94,1%).

Edukacja

W 1999 roku baza edukacyjna dla dzieci i młodzieży (bez szkół specjalnych) Województwa Śląskiego składała się z: 1465 szkół podstawowych, 587 gimnazjów, 256 szkół zasadniczych, 233 liceów ogólnokształcących, 856 średnich szkół zawodowych.

Na jednego nauczyciela w szkole podstawowej przypadało 16 uczniów, a na jedno pomieszczenie lekcyjne 21,5 ucznia. Wskaźniki te były zbliżone do średniej krajowej wynoszącej odpowiednio 15 i 20,2.

W jednej szkole gimnazjalnej Województwa Śląskiego kształciło się średnio o 9 uczniów więcej niż w kraju, gdzie przeciętnie do 1 placówki tego typu uczęszczało 111 uczniów.
Korzystniej przedstawiał się natomiast wskaźnik określający liczbę gimnazjalistów na jednego nauczyciela w regionie, który w 1999 roku wyniósł 22, przy średniej krajowej 23.

W Województwie Śląskim struktura kształcenia dzieci i młodzieży była zbliżona do średniej w kraju. W 1999 roku w regionie nieznacznie wyższy od średniej krajowej (o 2,0%) był udział młodzieży uczącej się w średnich szkołach zawodowych, przy niższym o 1,0% udziale uczniów liceów ogólnokształcących.

W 1999 roku na poziomie kraju udział młodzieży uczącej się w szkołach średnich zawodowych w odniesieniu do ogólnej liczby uczniów szkół ponadgimnazjalnych kształtował się na poziomie 40,3%. W Województwie Śląskim wskaźnik ten był zdecydowanie korzystniejszy i wynosił 46,2%.

W porównaniu do średniej krajowej oraz innych województw procentowy udział młodzieży uczącej się w liceach ogólnokształcących do ogólnej liczby młodzieży uczącej się w szkołach średnich był mniej korzystny niż średnio w kraju. W regionie wskaźnik ten kształtował się na poziomie 36,2%.

Należy stwierdzić, że procentowy udział liczby uczniów uczących się w zasadniczych szkołach zawodowych w regionie był niższy od średniej krajowej o 1,9% i wyniósł 21,6% ogółu uczniów uczących się na poziomie ponadgimnazjalnym.

W Województwie Śląskim w 1999 roku funkcjonowało 27 uczelni wyższych oraz 13 filii i wydziałów zamiejscowych.
Pod względem liczby studentów województwo było drugim co do wielkości ośrodkiem naukowym i akademickim w Polsce. Wraz z pogłębianiem się przemian ustrojowych rośnie popularność studiów wyższych, w tym licencjackich. W 1998 roku w regionie studiowało
140 tys. studentów, a w 1999 roku 159,3 tys. Pomimo znacznego wzrostu liczby studentów (o 7,3% w odniesieniu do roku poprzedniego), w Województwie Śląskim wskaźnik przedstawiający liczbę studentów na 1000 mieszkańców był niższy od średniej krajowej i wyniósł 28 studentów, przy średniej krajowej 33 studentów na 1000 mieszkańców.
W krajach Unii Europejskiej średnio na 1000 mieszkańców przypadało 32,1 studentów (w 1995 r.).

Jednym z kluczowych czynników decydujących o pozycji i sile konkurencyjnej regionu jest poziom wykształcenia jego mieszkańców.
W Województwie Śląskim struktura wykształcenia mieszkańców przedstawiała się następująco:
Ř wykształcenie wyższe posiadało 6,8 % ogółu ludności w wieku 15 lat i więcej,
Ř wykształcenie policealne 2,3 %,
Ř wykształcenie średnie (w tym zasadnicze zawodowe) 56,6 %,
Ř wykształcenie podstawowe 31,4 %,
Ř wykształcenie niepełne podstawowe i bez wykształcenia 3,6 %.

Struktura wykształcenia mieszkańców Województwa Śląskiego jest niekorzystna z uwagi na stosunkowo niski udział osób z wykształceniem wyższym i średnim. Może to stanowić przeszkodę w realizacji procesów restrukturyzacji gospodarczej województwa i poprawy warunków życia w regionie.

Rynek pracy

W 1999 roku w Województwie Śląskim pracowało 1297,5 tys. osób, co stanowiło 14,6% wszystkich pracujących w kraju. W ogólnej liczbie pracujących w regionie 43,9% stanowiły kobiety. Na poziomie krajowym wskaźnik ten wynosił 48%.
Powyżej średniej krajowej plasował się wskaźnik pracujących w grupie ludności w wieku produkcyjnym. W 1999 roku w Województwie Śląskim pracowało 42,4% ludności w wieku produkcyjnym, podczas gdy np. w Województwie Dolnośląskim 37,9%, Małopolskim 36,1%, a w Mazowieckim 45,5%.

W 1999 roku w skali kraju w sektorze prywatnym pracowało 11352,8 tys. osób, co stanowiło 72,3% wszystkich pracujących.
W tym okresie w Województwie Śląskim w sektorze prywatnym pracowało 1162,4 tys. osób, co stanowiło 63,3% pracujących w regionie. W Unii Europejskiej wskaźnik pracujących w sektorze prywatnym wynosił 70% (1997r.).

W największych zakładach (powyżej 250 osób) zatrudnionych było 43,3% ogólnej liczby zatrudnionych w kraju, natomiast w zakładach poniżej 50 osób - 25,2%.
W Województwie Śląskim w zakładach dużych zatrudnionych było ponad 623,0 tys. osób, co stanowiło 51,2% zatrudnionych w regionie, a w małych (do 50 osób) - 22,1%.

W 1999 roku w rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie pracowało 212,9 tys. osób, tj. 11,6% ogółu pracujących w Województwie Śląskim. Wskaźnik ten należał do najniższych w kraju i był ponad dwukrotnie mniejszy od wskaźnika krajowego. Był jednak zdecydowanie wyższy niż w Unii Europejskiej, gdzie kształtował się na poziomie 4,8%.

W Województwie Śląskim w 1999 roku zarejestrowanych było 210,3 tys. bezrobotnych, co stanowiło 8,9% bezrobotnych w kraju. Spośród wszystkich bezrobotnych w regionie 58,9% stanowiły kobiety, podczas gdy na poziomie krajowym wskaźnik ten wyniósł 55,6%. W krajach Unii Europejskiej wskaźnik ten był niższy i kształtował się na poziomie 49,7% (w 1997 roku).

W końcu 1999 roku najliczniejszą grupę bezrobotnych w regionie stanowiły osoby młode, do 24 roku życia - 67,7 tys. (32,2% wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych), a także osoby o najniższym poziomie wykształcenia, to znaczy zasadniczym zawodowym - 80 tys. oraz podstawowym i niepełnym podstawowym - 68 tys. W Unii Europejskiej osoby młode do 24 roku życia pozostające bez pracy stanowiły 26,8% ogółu bezrobotnych.
W grudniu 1999 roku 15 % ogółu bezrobotnych w Województwie Śląskim pozostawało bez pracy przez okres 24 miesięcy i więcej.
W krajach Unii Europejskiej procentowy udział długotrwale pozostających bez pracy do ogólnej liczby bezrobotnych wynosił około 49% (1997r.).
Należy jednak stwierdzić, iż na regionalnym rynku pracy - w odniesieniu do lat ubiegłych - można było zaobserwować niekorzystne zjawiska, takie jak rosnąca stopa bezrobocia (7,3% w roku 1998) oraz rosnący odsetek pozostających długotrwale bez pracy (27,3 tys. w grudniu 1998r.).

1.3 Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich

W Województwie Śląskim jest 97 gmin wiejskich, w których w 1999 roku mieszkało 1000,5 tys. osób, tj. 20,6 % wszystkich mieszkańców regionu. W skali kraju na terenach wiejskich zamieszkuje 38,1% ludności.

W 1999r. w Województwie Śląskim spośród wszystkich mieszkańców wsi, ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 25,6%, w wieku produkcyjnym 59,5%, a w wieku poprodukcyjnym 14,9%.

W 1999 roku powierzchnia użytków rolnych w Województwie Śląskim wynosiła 619,5 tys. ha, z czego gospodarstwa indywidualne zajmowały około 494,8 tys. ha, tj. 79,9% powierzchni rolniczej.
Z całkowitej powierzchni zasiewów w regionie 55,8% stanowiły zasiewy zbóż podstawowych, a 12,8% ziemniaki. Wskaźniki te były zbliżone do krajowych, które wynosiły odpowiednio: 56,9% i 10,1%.
W 1999 roku w Województwie Śląskim na 100 ha użytków rolnych przypadało 9,5 ciągnika, a w przypadku gospodarstw indywidualnych - 10,3. Wskaźniki te, w porównaniu z wielkościami krajowymi były korzystniejsze, gdyż liczba ciągników na 100 ha użytków rolnych dla kraju wynosiła 7,3 a w gospodarstwach indywidualnych 7,8.

Rolnictwo w Województwie Śląskim należy do najbardziej rozdrobnionych w Polsce. W 1999 roku przeciętna powierzchnia gospodarstwa w regionie kształtowała się na poziomie 3,7 ha i była zdecydowanie niższa od średniej krajowej wynoszącej 7,7 ha.

W 1998 roku rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybołówstwo w Województwie Śląskim wytworzyło wartość dodaną brutto w wysokości 913,6 mln zł (3,9% wielkości krajowej), co stanowiło 1,3% całej wartości dodanej brutto wytworzonej w regionie - był to najniższy wskaźnik w kraju.

W latach 1995 - 1998 w skali kraju zanotowano spadek udziału jednostek prowadzących działalność w rolnictwie, łowiectwie leśnictwie i rybołówstwie w tworzeniu wartości dodanej brutto z 7,1% w 1995 roku do 4,9% w 1998 roku (o 2,2%). Spośród wszystkich województw najmniejszy spadek wystąpił w Województwie Śląskim i Lubuskim - jedynie o 0,7%.

1.4 Przemysł, małe i średnie przedsiębiorstwa oraz sektor naukowo- badawczy

W Województwie Śląskim w 1999 roku zarejestrowanych było 371,2 tys. podmiotów gospodarki narodowej, w tym 293,1 tys. jednostek osób fizycznych. W stosunku do roku poprzedniego nastąpił przyrost liczby podmiotów gospodarczych o 18,3 tys., tj. o 19,3%. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w Województwie Śląskim (bez jednostek osób fizycznych) stanowiły 23,5% tego typu podmiotów zarejestrowanych w kraju.

W 1999 roku podmioty sektora publicznego stanowiły 2,6% wszystkich jednostek zarejestrowanych w Województwie Śląskim. Wśród przedsiębiorstw sektora publicznego systematycznie zmniejsza się liczba przedsiębiorstw państwowych, która w 1998 roku wynosiła 384, a rok później spadła do 353.

W wyniku procesu prywatyzacji wzrasta rola i znaczenie sektora prywatnego.
W latach 1995-1999 ogólna liczba podmiotów gospodarczych w Województwie Śląskim wzrosła o 26,7%. W tym okresie najbardziej dynamicznie rozwijały się spółki prawa handlowego, których liczba wzrosła o 37,0% oraz jednostki osób fizycznych i spółki cywilne - wzrost o 23,6%.
W tym czasie liczba podmiotów gospodarki narodowej przypadająca na 1000 mieszkańców regionu wzrosła z 55,3 do 68,9.

Wśród podmiotów sektora prywatnego, których liczba w końcu 1999 roku wynosiła
361,5 tys., co stanowiło 97,3% wszystkich zarejestrowanych na terenie Województwa Śląskiego podmiotów, największy udział miały jednostki osób fizycznych i spółek cywilnych (92,7%). Własność zagraniczną stanowiło 2,6 tys. podmiotów, tj. zaledwie 0,7% jednostek sektora prywatnego.

Struktura działających w Województwie Śląskim zakładów (pod względem liczby pracujących) była zbliżona do średniej krajowej. Największy udział miały zakłady zatrudniające do 50 osób, których w województwie było 15,9 tys. i stanowiły aż 79,5% ogółu zlokalizowanych w regionie zakładów. W 1999 roku w regionie funkcjonowały 734 zakłady zatrudniające powyżej 250 osób, co stanowiło 3,6% ogólnej liczby przedsiębiorstw.

Wartość Produktu Krajowego Brutto wygenerowanego w Województwie Śląskim stanowiła w 1998 roku 14,1% PKB Polski. W Województwie Śląskim wartość PKB na 1 mieszkańca wyniosła 16,0 tys. zł. Dla porównania PKB na 1 mieszkańca (w dolarach według parytetu siły nabywczej) w krajach UE w 1997 roku wynosił 21639 USD.

W 1999 roku w Województwie Śląskim wartość brutto środków trwałych przemysłu stanowiła 51,7% wartości wszystkich środków trwałych w regionie i wskaźnik ten był najwyższy w kraju - średnia krajowa 32,6%. Znacznie niższy od średniej krajowej wynoszącej 51,0% był natomiast udział wartości brutto środków trwałych w usługach rynkowych, który dla województwa wynosił 45,9%.

Wartość produkcji sprzedanej przemysłu krajowego w 1999 roku kształtowała się na poziomie 410730,8 mln zł. W Województwie Śląskim wartość ta wyniosła 72427,2 mln zł, tj. 17,6% produkcji sprzedanej kraju.
W 1999 roku w Województwie Śląskim w produkcji sprzedanej przemysłu najwyższy udział miało górnictwo węgla kamiennego i brunatnego 18,8%, produkcja pojazdów mechanicznych 15,7%, produkcja metali 14,8% oraz produkcja artykułów spożywczych i napojów 10,6%.

W regionie wydajność w przemyśle w 1999 roku (w stosunku do roku poprzedniego) wzrosła o 13,4%. W tym czasie najwyższy wzrost wydajności odnotowano w produkcji sprzętu i aparatury radiowej, telewizyjnej i komunikacyjnej o 83,4% oraz w produkcji maszyn i aparatury elektronicznej o 16,3%. Z kolei najwyższy spadek wydajności odnotowano w produkcji maszyn biurowych i komputerów o 18,4%.

W 1999 roku nakłady inwestycyjne w Województwie Śląskim wynosiły 14552 mln zł.
Udział nakładów inwestycyjnych poniesionych w przemyśle stanowił 49,5% ogólnej wartości nakładów inwestycyjnych w regionie, a w usługach rynkowych 38,5%. Wskaźniki te w skali kraju kształtowały się odpowiednio: 36,9% i 47,5%.

W ramach współpracy gospodarczej prowadzonej w regionie przez instytucje i podmioty gospodarcze w roku 1999 wartość eksportu wyniosła 4445,8 mln USD, natomiast import do regionu oszacowano na 4472,6 mln USD.
Wartość eksportu Województwa Śląskiego stanowiła aż 16,2% wartości eksportu krajowego, a import 9,8% wartości krajowego importu.
Głównymi towarami eksportowymi Województwa Śląskiego były maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy (34% wartości eksportu) oraz paliwa mineralne, smary i materiały pochodne (21,6%).

Województwo Śląskie, obok Mazowieckiego, jest dla przedsiębiorstw zagranicznych obszarem o największej atrakcyjności inwestycyjnej.

Według danych Państwowej Agencji Inwestycji Zagranicznych w latach dziewięćdziesiątych do Województwa Śląskiego napłynęła dziesiąta część kapitału zagranicznego wprowadzonego do Polski. Szacuje się, że w regionie zainwestowano ponad 3 mld dolarów.
Szczególnie dynamicznie rozwijającą się branżą w regionie jest branża motoryzacyjna (inwestycje zagraniczne: FIAT, OPEL, ISUZU).

W 1999 roku na terenie kraju funkcjonowało 955 jednostek badawczo-rozwojowych. Po Województwie Mazowieckim, Śląskie dysponowało największą liczbą tego typu placówek.
Na potencjał badawczo-rozwojowy regionu składały się 122 jednostki badawczo-rozwojowe, tj. 12,8% tego typu placówek w kraju.

Nakłady na działalność naukową i prace rozwojowe w porównaniu z krajami Unii Europejskiej są w Polsce bardzo niskie.
W 1999r. nakłady na działalność badawczo - rozwojową w Polsce wynosiły 4590,5 mln zł.
W Województwie Śląskim nakłady te kształtowały się na poziomie 395,4 mln zł., tj. 8,6% wydatków krajowych. Były one znacznie niższe od wielkości nakładów poniesionych w Województwie Mazowieckim 2015 mln zł - 43,9% nakładów krajowych.
Liczba pracowników naukowo - badawczych zatrudnionych w tego typu jednostkach na 1000 osób aktywnych zawodowo wynosiła w kraju 3,3, a w Województwie Śląskim 2,8.

W najbliższych latach o konkurencyjności gospodarki województwa zadecyduje zdolność do szybkiego wprowadzania nowoczesnych rozwiązań technologicznych, technicznych, menedżerskich i organizacyjnych.

1.5 Turystyka, rekreacja i kultura

W Województwie Śląskim podstawą turystyki i rekreacji są walory przyrodnicze i krajobrazowe obszarów: Beskidu Śląskiego i Żywieckiego, Cysterskich Kompozycji Krajobrazowych Rud Wielkich, doliny górnej Odry oraz Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych i miejsc kultu religijnego (np. Jasna Góra będąca centrum krajowego i międzynarodowego ruchu pielgrzymkowego), a także liczne obiekty zabytkowe. Bliskość dużych ośrodków miejskich oraz Aglomeracji Górnośląskiej sprzyja rozwojowi turystyki miejsko - przemysłowej, a liczne kompleksy leśne rozwojowi turystyki weekendowej.

W 1999 roku w regionie zlokalizowanych było 718 obiektów noclegowych turystyki, co stanowiło 5,3% wszystkich tego typu obiektów w kraju. W województwie obiekty te oferowały 43,0 tys. miejsc noclegowych.

Spośród wszystkich obiektów noclegowych zlokalizowanych w regionie 15,7%, czyli 113 obiektów to hotele oferujące turystom krajowym i zagranicznym 11,1 tys. miejsc noclegowych. Województwo Śląskie posiada największą liczbę hoteli w kraju. Kolejnymi regionami w tej klasyfikacji są: Województwo Dolnośląskie 97 i Pomorskie 76.

W Województwie Śląskim w 1999 roku udzielono 3179,9 tys. noclegów (tj. 6% wszystkich udzielonych w kraju noclegów), z tego 356,3 tys. turystom zagranicznym. Ilość noclegów udzielonych w regionie była ponad trzykrotnie niższa niż w Województwie Zachodniopomorskim i ponad dwukrotnie niższa niż w Małopolskim i Pomorskim.

Walory wypoczynkowe posiada sporo miejscowości położonych w południowej części województwa - na terenie Beskidów. W północnej części województwa znajduje się natomiast znaczna ilość gospodarstw agroturystycznych.
W 1999 roku kwatery agroturystyczne udzieliły 11,0 tys. noclegów, co stanowiło 4,5% tego typu noclegów udzielonych w kraju.
Na terenie Województwa Śląskiego znajdują się ośrodki posiadające wody chlorkowo-sodowo-wapniowe, bromkowe i jodkowe.

Turystyka wodna (żeglarstwo, kajakarstwo) rozwinęła się na terenach, gdzie istnieją sztuczne zbiorniki wodne w Poraju, Blachowni, Dzierżnie, Chechle-Nakle, a także jeziora: Żywieckie, Międzybrodzkie, Rybnickie, Pogoria.
W regionie istnieją również ośrodki sportów jeździeckich w Udorzu, Rzerzęczycach, Zbrosławicach i Ochabach-Pruchnej.

Możliwości uprawiania wspinaczki skałkowej istnieją na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
Z kolei zainteresowaniem speleologów cieszą się jaskinie: Wierna, Wiercica Głęboka, Studnisko, Koralowa.

W 1999 roku na sieć instytucji kultury w Województwie Śląskim składały się m.in.: placówki biblioteczne - 942, muzea i oddziały muzealne - 36, galerie - 21, teatry i instytucje muzyczne - 25, kina - 69, domy kultury - 64, ośrodki kultury - 111.

W porównaniu do innych regionów Polski, Województwo Śląskie posiada słabo rozwiniętą sieć instytucji kultury.
W 1999 roku Województwo Śląskie plasowało się na ostatniej pozycji w kraju pod względem liczby osób przypadających na 1 placówkę następujących instytucji: biblioteczną - 5165 osób, muzealną - 135153 osób, kinową - 82466 osób.
Odmiennie kształtowały się wskaźniki dotyczące uczestnictwa mieszkańców w kulturze. W jednym koncercie lub przedstawieniu organizowanym na terenie województwa brało udział o 36 osób więcej aniżeli średnio w kraju, gdzie w jednej tego typu imprezie uczestniczyło 210,3 osób. W regionie więcej było także czytelników. Na 1000 ludności w Województwie Śląskim przypadało 207 czytelników, podczas gdy w kraju 190. Natomiast liczba uczestników imprez estradowych na 1000 ludności kształtowała się na poziomie 58, tj. o 21 osób więcej niż średnia krajowa.

1.6 Ochrona środowiska

W 1999 roku obszary prawnie chronione w kraju stanowiły 31,1% ogólnej powierzchni, a w Województwie Śląskim około 22,2%. Natomiast w krajach Unii Europejskiej obszary prawnie chronione zajmują średnio 12,1% powierzchni ogólnej.

W 1999 roku grunty zdewastowane i zdegradowane wymagające rekultywacji i zagospodarowania zajmowały powierzchnię 6,3 tys. ha (0,05% powierzchni regionu), co stanowiło 8,5% tego typu powierzchni w kraju.

W Województwie Śląskim w 1999 roku działało 226 oczyszczalni przemysłowych i 170 oczyszczalni komunalnych.
Pod względem liczby oczyszczalni ścieków przemysłowych region zajmował pierwsze miejsce. Zlokalizowane w regionie oczyszczalnie przemysłowe stanowiły 13,5% wszystkich oczyszczalni w kraju. Należy jednak zaznaczyć, że prawie połowę tego typu oczyszczalni stanowiły oczyszczalnie mechaniczne.

Na poziomie krajowym ocenia się, że w 1999 roku około 51,5% ludności obsługiwanej było przez oczyszczalnie ścieków, podczas gdy w Województwie Śląskim 59,5%.
W miastach regionu 72,9% ludności obsługiwana jest przez oczyszczalnie ścieków. Wielkość ta kształtuje się poniżej średniej krajowej wynoszącej 78%. Dla porównania w Unii Europejskiej wskaźnik ten wynosił 67,8%.

W 1999 roku wielkość wytworzonych w Województwie Śląskim ścieków przemysłowych i komunalnych wymagających oczyszczenia wynosiła 477,9 hm3. Z tej wielkości oczyszczono 86,3%, co jest zbliżone do średniej krajowej wynoszącej 85,9%.

W omawianym okresie w Województwie Śląskim wytworzono 49,0 mln ton odpadów, co stanowiło około 39,0% ogólnej ilości odpadów wytworzonych w kraju.

W 1999 roku w Województwie Śląskim wytworzono 121,9 tys. ton odpadów niebezpiecznych. Pod względem ilości wytworzonych tego typu odpadów, region po Województwie Małopolskim (546,8 tys. ton) zajmował drugie miejsce w kraju.

Na obszarze Województwa Śląskiego zlokalizowanych było 40 czynnych składowisk odpadów komunalnych o łącznej powierzchni 181,6 ha i 2 zamknięte o powierzchni 9,2 ha.

W 1999 roku w regionie emisja przemysłowych zanieczyszczeń pyłowych powietrza na 1 km2 była najwyższa w kraju i 5 krotnie przewyższała średnią krajową.

W Województwie Śląskim systematycznie wzrastają nakłady inwestycyjne ponoszone na ochronę środowiska. W okresie od 1996 do 1999 nakłady te wzrosły o 83,5%. W 1999 roku spośród poniesionych w regionie nakładów, największy udział miały nakłady na ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu (1067,9 mln zł), tj. 63,1% całkowitych nakładów poniesionych w regionie na ochronę środowiska.

1.7 Infrastruktura techniczna

Na obszarze Województwa Śląskiego znajduje się 27 dróg krajowych oraz 68 dróg wojewódzkich. Poza miastami na prawach powiatu 775 km dróg krajowych i 1233 km dróg wojewódzkich funkcjonuje jako elementy liniowe układu, zaś odcinki w miastach współpracują z drogami powiatowymi i gminnymi w 19 obszarowych układach drogowo-ulicznych; przy czym jedynie w Częstochowie i w Bielsku - Białej układy te stanowią wyodrębnione segmenty, a w pozostałych 17 miastach-powiatach Aglomeracji Górnośląskiej i Rybnickiej tworzą przeplatające się ze sobą układy.

W Województwie Śląskim w 1999 roku łączna długość dróg publicznych wynosiła 24,7 tys. km, z czego drogi o nawierzchni twardej stanowiły 19,8 tys. km, tj. 80,1%.
Drogi o nawierzchni twardej Województwa Śląskiego stanowiły 8% wszystkich dróg tego typu w kraju.

W 1999 roku w regionie na 100 km2 przypadało 160,9 km dróg o nawierzchni twardej i był to najwyższy w kraju wskaźnik gęstości sieci tego typu dróg. Średnia gęstość dróg o nawierzchni twardej w Unii Europejskiej była niższa niż w regionie i wynosiła 116 km/100 km2.
Należy jednak zwrócić uwagę, że aktualny stan techniczny sieci drogowej Województwa Śląskiego jest wysoce niezadowalający, gdyż nie nadąża za wzrostem natężenia ruchu, nie zapewnia odpowiednich standardów bezpieczeństwa, a także nie spełnia oczekiwań użytkowników.

Według oceny dokonanej w 1998 roku stosunek długości dróg krajowych w stanie złym do całkowitej długości tych dróg w Województwie Śląskim wynosił 49,0% i plasował region na trzecim miejscu w kraju, a dla dróg wojewódzkich wynosił 42,0%, co dawało wspólnie z Województwem Małopolskim czwarte miejsce w kraju.

W regionie łączna długość linii kolejowych zarówno normalnotorowych jak i wąskotorowych w 1999 roku wyniosła 2,1 tys. km, co w przeliczeniu na 100 km2 dawało wskaźnik 16,7 km. Taka gęstość sieci kolejowej plasowała region na 1 miejscu w kraju. Gęstość linii kolejowych w krajach Unii Europejskiej wynosiła 5 km/100 km2.
W Województwie Śląskim ograniczony dostęp do komunikacji kolejowej oraz zawieszenia linii następowały głównie z powodów ekonomicznych i w znacznym stopniu utrudniały wykorzystanie potencjału rozwiniętej w regionie infrastruktury kolejowej.

Na terenie województwa zlokalizowany jest Międzynarodowy Port Lotniczy "Katowice" w Pyrzowicach, który utrwalił swoją niekwestionowaną pozycję wśród lotnisk regionalnych oferując: stale rosnącą liczbę połączeń, systematycznie podnoszony standard obsługi pasażerów oraz coraz szerszy zakres usług liniom lotniczym. Lotnisko posiada bardzo dogodne warunki meteorologiczne charakteryzujące się dobrą widzialnością, umiarkowanymi średnimi temperaturami oraz korzystnym rozkładem prędkości wiatru i najniższą w kraju ilością "dni nielotnych".

Łączna długość sieci gazowej w Województwie Śląskim w 1999 roku wynosiła 13,6 tys. km,
z czego 60,0% sieci znajdowało się na terenie miast, a 40,0% na terenach wiejskich.
W porównaniu do roku poprzedniego nastąpił przyrost długości sieci gazowej o 358,6 km.
Pod względem gęstości sieci gazowej na 100 km2 ogólnej powierzchni Województwo Śląskie zajmowało pierwszą pozycję. Wskaźnik ten w regionie kształtował się na poziomie 66,7km/100 km2, przy średniej krajowej 13,9 km/100 km2.

W 1999 roku łączna długość sieci kanalizacyjnej w miastach i wsiach regionu wynosiła 5670,8 km, z czego 83,0% w miastach a 17,0% na wsi. W Województwie Śląskim na 100 km2 powierzchni było 46,1 km sieci kanalizacyjnej. Wskaźnik krajowy natomiast był ponad trzykrotnie niższy i kształtował się na poziomie 15 km/100 km2.

W 1999 roku łączna długość sieci wodociągowej w Województwie Śląskim wyniosła
17,9 tys. km, w tym na wsiach 8,1 tys. km. Średnia krajowa gęstości sieci rozdzielczej wodociągowej wynosiła 65,1 km/100 km2, podczas gdy w Województwie Śląskim wskaźnik ten był dwukrotnie wyższy i kształtował się na poziomie 138,9 km/100 km2.

W latach 1997-1999 w regionie wzrosła liczba abonentów telefonicznych na 1000 mieszkańców o 54,0%, podczas gdy na poziomie krajowym wskaźnik ten wzrósł tylko o 34,2%. Mimo wzrostu liczby abonentów Województwo Śląskie należało do regionów słabiej stelefonizowanych. W 1999 roku wskaźnik telefonizacji określony liczbą abonentów telefonii przewodowych na 1000 mieszkańców wynosił 253,5, podczas gdy w kraju 260,7. Wskaźnik wojewódzki jest prawie dwukrotnie niższy niż w krajach Unii Europejskiej (501 abonentów na 1000 ludności w 1997r.).

§ 2. POMOC PUBLICZNA DLA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

W rozdziale przedstawiono kierunki pomocy publicznej przeznaczonej dla Województwa Śląskiego w latach 1999 - 2002 w następującym układzie:
2.1. Krajowa pomoc publiczna.
2.2. Zagraniczna pomoc publiczna.

§ 2.1. KRAJOWA POMOC PUBLICZNA.

2.1.1. Pomoc finansowa przeznaczona dla Województwa Śląskiego na realizację działań o charakterze inwestycyjnym i modernizacyjnym w latach 1999 - 2000 (tabela nr 1).

2.1.2. Charakterystyka ważniejszych programów i działań komplementarnych finansowanych z środków krajowych - budżetowych, które będą realizowane w latach 2001 - 2002 poza kontraktem wojewódzkim (tabela nr 2):

PROGRAM:
REFORMA GÓRNICTWA WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE W LATACH 1998 - 2002FINANSOWANIE: BUDŻET PAŃSTWA

1.Główna idea programu:
- dostosowanie podmiotów gospodarczych w górnictwie węgla kamiennego do efektywnego ekonomicznie funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej i utrzymania konkurencyjności polskiego węgla na rynku krajowym,
- zaspokojenie do roku 2010 krajowego zapotrzebowania na węgiel kamienny i ekonomicznie uzasadnionego eksportu, przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska i konkurencyjności w warunkach określonych przez Unię Europejską oraz przy otwartości rynku wszystkich nośników energii z zachowaniem zasady obustronnych korzyści.

2. Priorytetowymi obszarami rządowego programu jest:
- restrukturyzacja finansowa przedsiębiorstw górniczych,
- zmniejszenie zdolności produkcyjnych, w tym poprzez likwidację kopalń,
- restrukturyzacja zatrudnienia,
- usprawnienie zarządzania w górnictwie,
- stworzenie w gminach górniczych warunków dla ich restrukturyzacji gospodarczej.

3. Horyzont czasowy programu: lata 1998 - 2002.

PROGRAM:
REGIONALNY PROGRAM RESTRUKTURYZACJI W OCHRONIE ZDROWIA NA LATA 2000 - 2002FINANSOWANIE: DOTACJA CELOWA Z BUDŻETU PAŃSTWA

1. Główna idea działań.
Poprawa jakości usług medycznych w województwie, działania z zakresu promocji zdrowia oraz dostosowanie bazy łóżkowej na terenie województwa do potrzeb zdrowotnych jego mieszkańców.

2. Priorytetowe obszary programu:
- restrukturyzacja podstawowej opieki zdrowotnej i specjalistycznego lecznictwa ambulatoryjnego, działania związane z procesami likwidacji i zmian organizacyjnych samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej,
- restrukturyzacja szpitali, w tym zakup specjalistycznego sprzętu medycznego w celu realizacji programów związanych z poprawą bezpieczeństwa pacjentów i pracy anestezjologów, wyposażenie w sprzęt medyczny oddziałów kardiologicznych, neurologicznych, działania zmierzające do zwiększenia świadczeń z dziedziny onkologii i leczenia nerko zastępczego, ponadto zwiększenie liczby łóżek opieki długoterminowej - zakłady lecznicze, pielęgnacyjno-opiekuńcze, oddziały opieki paliatywnej,
- tworzenie systemu ratownictwa medycznego, w tym związanych z funkcjonowaniem szpitalnych oddziałów ratunkowych.
Horyzont czasowy programu: lata 2000-2002.

PROGRAM FINANSOWEJ POMOCY BEZPOŚREDNIEJ W REALIZACJI DZIAŁAŃ EKOLOGICZNYCH NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO FINANSOWANIE: WFOŚiGW

1. Główna idea programu.
Dofinansowanie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju regionu, w tym poprawy stanu środowiska, ochrony przyrody, ochrony zasobów wodnych i racjonalnego ich wykorzystania. Celem programu jest:
- przyspieszenie modernizacji i rozwoju infrastruktury ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu wzmocnienia potencjału rozwojowego regionu, zmniejszenie ilości zanieczyszczeń wprowadzonych do środowiska oraz zmniejszanie zagrożeń dla zdrowia ludności powodowanych emisją zanieczyszczeń do środowiska,
- ochrona zasobów przyrody.

2. Priorytetowe obszary programu/ główne formy pomocy:
- edukacja ekologiczna oraz propagowanie działań proekologicznych i zasad zrównoważonego rozwoju,
- wspomaganie systemów kontrolno-pomiarowych stanu środowiska,
- realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej,
- działania na rzecz ochrony przyrody i lasów oraz zadania związane ze zwiększeniem lesistości,
- zapobieganie i likwidacja nadzwyczajnych zagrożeń środowiska oraz powodzi,
- badania naukowe, programy i opracowania związane z ochroną środowiska i gospodarką wodną,
- opracowania i wdrożenia nowych technik i technologii, w szczególności dotyczących: ścieków, paliw i spalin, utylizacji odpadów, ograniczenia hałasu, promieniowania oraz zużycia wody,
- wspieranie profilaktyki zdrowotnej dzieci na obszarach szczególnej ochrony środowiska, na których występują przekroczenia norm zanieczyszczeń środowiska.
Formę pomocy stanowią: dotacje, preferencyjne pożyczki (niskooprocentowane z możliwością częściowego umorzenia), dopłaty do oprocentowania kredytów komercyjnych, linie kredytowe (niskooprocentowane) za pośrednictwem banków, udział kapitałowy.
Beneficjenci: podmioty gospodarcze, samorządy, jednostki administracji rządowej (WIOŚ, WZUMiUW, RZGW), jednostki naukowo-badawcze, stowarzyszenia.

3. Horyzont czasowy działania: lata 1999-2002.

Tabela nr 1

WAŻNIEJSZE DZIAŁANIA
O CHARAKTERZE INWESTYCYJNYM I MODERNIZACYJNYM
FINANSOWANE ZE ŹRÓDEŁ KRAJOWYCH - BUDŻETOWYCH
W LATACH 1999 - 2000

w tys. zł

Tabela nr 2

WAŻNIEJSZE PROGRAMY I DZIAŁANIA KOMPLEMENTARNE
(REALIZOWANE POZA KONTRAKTEM WOJEWÓDZKIM)
FINANSOWANE ZE ŹRÓDEŁ KRAJOWYCH - BUDŻETOWYCH
W LATACH 2001 - 2002

w tys. zł

§ 2.2. ZAGRANICZNA POMOC PUBLICZNA DLA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

2.2.1.Finansowanie działań o charakterze inwestycyjnym i modernizacyjnym z środków zagranicznych, w tym środków Wspólnoty Europejskiej w latach 1999 - 2000 (tabela nr 3):

PROGRAM ODBUDOWAFINANSOWANIE: ŚRODKI POMOCOWE UE

1. Główna idea programu: odbudowa infrastruktury gmin, małych i średnich przedsiębiorstw i gospodarstw rolnych poszkodowanych przez powódź, która miała miejsce w lipcu 1997r.

2. Horyzont czasowy programu: 1997 - 1999.

PROGRAM PHARE STRUDER IIFINANSOWANIE: ŚRODKI POMOCOWE UE

1. Główna idea programu: wsparcie procesów wspomagających rozwój ekonomiczny w regionach szczególnie dotkniętych efektami restrukturyzacji gospodarki.
2. Priorytetowe obszary działań:
- wsparcie działań związanych z rozwojem regionów oraz szkolenie pracowników administracji samorządowej szczebla regionalnego i lokalnego w tych regionach,
- wsparcie realizacji priorytetowych małych projektów infrastrukturalnych (MPI) oraz projektów na rzecz ochrony środowiska naturalnego, wskazanych w strategiach.
3. Horyzont czasowy programu: 1999 - 2000.

2.2.2. Programy i działania komplementarne finansowane z środków zagranicznych, w tym środków Wspólnoty Europejskiej, które będą realizowane poza kontraktem wojewódzkim w latach 2001 - 2002 (tabela nr 4):

SPECJALNY PROGRAM PRZYGOTOWAWCZY DO FUNDUSZY STRUKTURALNYCH AKCJA 3.1FINANSOWANIE: PHARE 98

1. Główna idea programu:
- wsparcie dla przygotowania strategii rozwojowych,
- ustanowienie podstaw prawnych i administracyjnych dla funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, jak również uruchomienia instrumentów pomocy przedakcesyjnej w ramach programów ISPA i SAPARD,
- przygotowanie zintegrowanych programów rozwoju regionalnego w wybranych regionach.

2. Priorytetowe obszary działań:
- bliźniaczenie instytucji "twinning",
- wsparcie przy opracowaniu Programu Operacyjnego Celu 1 dla Województwa Śląskiego,
- utworzenie Regionalnego Centrum Transferu Technologii,
- szkolenia i wizyty studyjne dla administracji regionalnej, członków Regionalnego Komitetu Sterującego oraz przyszłych kadr Centrum Transferu Technologii.

3. Horyzont czasowy działania: lata 2000 - 2001.

PROGRAM:
INICJATYWA II PL 9903.01FUNDUSZ DOTACJI LOKALNYCH NA WSPÓŁFINANSOWANIE INWESTYCJI ŁAGODZĄCYCH REGIONALNE SKUTKI RESTRUKTURYZACJI GÓRNICTWA WĘGLA KAMIENNEGO ORAZ HUTNICTWA ŻELAZA I STALI.FINANSOWANIE: PHARE 99

1. Obszar działań:
Jednym z komponentów programu Unii Europejskiej INICJATYWA II PL 9903.01 jest Fundusz Dotacji Lokalnych, którego realizacja koncentruje się w gminach, których gospodarka jest w dużym stopniu zależna od górnictwa węgla kamiennego lub/ i hutnictwa żelaza i stali. Środki przeznaczone przez UE na współfinansowanie projektów wynoszą 9 mln EURO. W pierwszej fazie Funduszu do ubiegania się o środki uprawnione były jedynie gminy z terenu Województwa Śląskiego, do drugiej fazy zostaną włączone również gminy górnicze i hutnicze z obszaru Województwa Małopolskiego oraz Dolnośląskiego.

2. Priorytetowe obszary działań (główne formy pomocy): dotacja dla 65 gmin górniczych z obszaru Województwa Śląskiego.

3. Horyzont czasowy: lata 2000 - 2002.

PROGRAM: SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNO-GOSPODARCZAFINANSOWANIE: PHARE 2000

1. Główna idea programu:
- zwiększenie spójności społeczno - gospodarczej województw poprzez podniesienie ich potencjału gospodarczego i społecznego,
- przygotowanie administracji centralnej i regionalnej do uczestnictwa w polityce regionalnej UE po akcesji.

2. Priorytetowe obszary programu:
- rozwój zasobów ludzkich (rozwój i adaptacja do potrzeb rynku pracy potencjału ludzkiego województwa),
- budowa drogi łączącej Międzynarodowy Port Lotniczy "Katowice" w Pyrzowicach z drogą ekspresową DK1,
- inwestycje infrastrukturalne o znaczeniu regionalnym poprawiające warunki prowadzenia działalności gospodarczej,
- pomoc sektorowi małych i średnich przedsiębiorstw (szkolenia, doradztwo, granty inwestycyjne).

3. Horyzont czasowy programu: 2001-2003.

DZIAŁANIE: ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH
FINANSOWANIE: PHARE 2000

1. Główna idea działań:
- wzrost możliwości zatrudnienia grup społecznych zagrożonych bezrobociem (zwłaszcza pracowników przemysłów schyłkowych i sektorów przechodzących restrukturyzację - sektora edukacji i zdrowia);
- wzrost przedsiębiorczości wśród osób zagrożonych bezrobociem,
- zwiększenie zdolności przystosowawczych, wydajności i konkurencyjności regionalnych małych i średnich przedsiębiorstw; utrzymanie miejsc pracy w sektorze MŚP;
- wzrost kompetencji regionalnej w zakresie rozwoju zasobów ludzkich.
2. Priorytetowe obszary działań:
szkolenie i doradztwo zawodowe dla pracowników zagrożonych bezrobociem,
szkolenie dla pracowników i kadry kierowniczej MŚP.
3. Horyzont czasowy działania: lata 2001-2003.

DZIAŁANIE: BUDOWA DROGI ŁĄCZĄCEJ MIĘDZYNARODOWY PORT LOTNICZY "KATOWICE" W PYRZOWICACH Z DROGĄ EKSPRESOWĄ DK1FINANSOWANIE: PHARE 2000

1. Główna idea działania: połączenie lotniska w Pyrzowicach z krajową drogą nr 1 , a tym samym z Aglomeracją Górnośląską.
Międzynarodowy Port Lotniczy "Katowice" utrwalił swą niekwestionowaną pozycję wśród lotnisk regionalnych i może stanowić jeden z głównych elementów zintegrowanego systemu komunikacyjnego regionu. Obecnie połączenia drogowe między lotniskiem a miastami Aglomeracji Górnośląskiej są niewystarczające ze względu na wzrost natężenia ruchu. W związku z tym zmiana istniejącego ruchu w tym obszarze stała się priorytetem regionalnym.

2. Priorytetowe obszary działań:
Projekt będzie współfinansować roboty drogowe dla jednej tylko drogi ekspresowej jednojezdniowej, łączącej lotnisko w Pyrzowicach z drogą krajową nr 1 na długości 11,227 km. Wymaga to budowy 12 konstrukcji mostowych o łącznej długości około 600 m i obciążeniu na oś 115 kN.

3. Horyzont czasowy działania: 01.2001r. - 12.2003r.

DZIAŁANIE: MODERNIZACJA DROGI DO PRZEJŚĆ GRANICZNYCH W REJONIE CIESZYNAFINANSOWANIE: PHARE CBC 2000

1. Główna idea programu PHARE CBC 2000:
- rozwój gospodarczy regionów przygranicznych,
- wyrównywanie różnic pomiędzy dwoma regionami, położonymi po obu stronach przygranicznych,
- przygotowanie do korzystania z funduszy strukturalnych (np. Interreg).

2. Priorytetowe obszary działania:
- poprawa stanu sieci dróg w rejonie przygranicznym Cieszyna,
- usprawnienie dostępu do granicy Polsko-Czeskiej dla ruchu międzynarodowego.
3. Horyzont czasowy działania: 2001 - 2003.

DZIAŁANIE: ROZWÓJ SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTWFINANSOWANIE: PHARE 2000

1. Główna idea działań:
- restrukturyzacja gospodarki obszarów przemysłowych, zdominowanych przez tradycyjne, zmieniające się i schyłkowe sektory, a zwłaszcza górniczy, hutniczy i włókienniczy,
- rozwój konkurencyjnej, alternatywnej działalności gospodarczej (sektor MŚP).
Projekt zmierza do osiągnięcia tych celów przez pakiet instrumentów dostosowanych do konkretnych potrzeb sektora MŚP w Województwie Śląskim.

2. Priorytetowe obszary działań (główne formy pomocy).
Projekt wykorzystuje i rozbudowuje wyniki osiągnięte w ramach kilku poprzednich i aktualnych programów PHARE, które świadczyły pomoc w tworzeniu i rozwoju sieci instytucji lokalnych i regionalnych oraz organizacji, które są w stanie zapewnić informacje, szkolenie, usługi doradcze i finansowe na rzecz MŚP.

3. Horyzont czasowy działania: lata 2001-2003.

DZIAŁANIE: INFRASTRUKTURA PRZEDSIĘBIORSTW
FINANSOWANIE: PHARE 2000

1. Główna idea działań: rozwój sektora prywatnego.

2. Priorytetowe obszary działań (główne formy pomocy).
Projekt zakłada działanie lokalnego planu infrastrukturalnego, współfinansującego lokalne projekty inwestycyjne, zmierzające do utworzenia alternatywnych terenów działalności
gospodarczych. Grant PHARE obejmie do 75% uczestnictwa publicznego w kosztach inwestycyjnych netto. Granty mogą być przeznaczone na współfinansowanie budowy lub modernizacji obiektów stanowiących własność władz lokalnych lub innych jednostek. Jednakże bezpośrednim odbiorcą grantów będą władze gminy, które będą odpowiedzialne za kontraktację robót i dostaw, za spełnienie wszystkich wymagań związanych z otrzymaniem grantu, zwłaszcza z zapewnieniem, aby obiekt współfinansowany w ramach tego projektu był w dalszym ciągu użytkowany w deklarowanym celu przez co najmniej 5 lat oraz, że towary zakupione przy pomocy grantu nie zostaną w tym okresie sprzedane.

3. Horyzont czasowy działania: 1.01.2001 - 31.12.2001.

DZIAŁANIE: INWESTYCJE INFRASTRUKTUROWE NA MAŁĄ SKALĘ - WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE
FINANSOWANIE: PHARE 2000

1. Główna idea działań:
- rozwój i modernizacja istniejącej infrastruktury w wybranych społecznościach małych miasteczek, co będzie miało istotny wpływ na zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej całego regionu,
- ułatwienie bardziej zrównoważonego rozwoju gospodarczego w całym regionie.
- promocja zrównoważonego ekologicznie rozwoju przez budowę i modernizację podstawowej infrastruktury w zakresie systemów kanalizacji i oczyszczania ścieków.

2. Priorytetowe obszary działań (główne formy pomocy).
Projekt niniejszy będzie realizowany jako plan grantów. Grant PHARE będzie obejmować aż do 75 % udziału publicznego w koszcie netto inwestycji, przy minimalnej wielkości grantu wynoszącej 50.000 EURO.

3. Horyzont czasowy działania: lata 2001-2003.

PROGRAM: WSPÓŁPRACA W REALIZACJI "PROGRAMU DLA ODRY 2006"FINANSOWANIE: BUDŻET PAŃSTWA, ISPA, NFOŚiGW, WFOŚiGW, EBI, BANK ŚWIATOWY

1. Główna idea programu.
Zbudowanie systemu zintegrowanej gospodarki wodnej dorzecza Odry uwzględniającej potrzeby: zabezpieczenia przeciwpowodziowego, sporządzenie prewencyjnych planów zagospodarowania przestrzennego, ochronę czystości wody, środowiska przyrodniczego i kulturowego, potrzeby transportowe itd.

2. Priorytetowe obszary programu:
- zwiększenie retencji wód w powiązaniu z ochroną przeciwpowodziową (poldery oraz zbiorniki),
- modernizacja i rozbudowa istniejącego systemu ochrony przeciwpowodziowej,
- ochrona czystości wody w ramach Komisji Ochrony Wód Odry przed Zanieczyszczeniem,
- utrzymanie i odtworzenie żeglugi śródlądowej,
- zachowanie i renaturyzowanie ekosystemów rzek i ich dolin.

3. Horyzont czasowy programu: od 2001 do 2015 roku. Pierwszy etap: lata 2000 - 2003.

PROGRAM AKTYWIZACJI OBSZARÓW WIEJSKICHFINANSOWANIE: BUDŻET PAŃSTWA, BANK ŚWIATOWY

1. Główna idea programu.
Poprawa infrastruktury obszarów wiejskich w celu stymulacji sektora prywatnego, tworzenia nowych miejsc pracy poza rolnictwem, poprawa warunków zdrowotnych i środowiskowych ludności wiejskiej oraz wzmacnianie konkurencyjności regionu.

2. Priorytetowe obszary programu (główne formy pomocy).
Dofinansowanie projektów inwestycyjnych obejmujących nowe inwestycje i modernizację istniejącej infrastruktury. W ramach programu zostały wydzielone komponenty:
Komponent A - Mikropożyczki,
Komponent B - Rozwój zasobów ludzkich,
Komponent C - Rozwój infrastruktury na obszarach wiejskich.

3. Horyzont czasowy programu: 2000 - 31.01.2004r.

PROGRAM SAPARD
FINANSOWANIE: ŚRODKI PRZEDAKCESYJNE UE

1. Główna idea programu.
Wykorzystanie środków przedakcesyjnych przyznanych Polsce przez Unię Europejską na lata 2000 - 2006, na rzecz rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.

2. Priorytetowe obszary programu (główne formy pomocy).
Dotacje celowe do realizacji projektów z zakresu poprawy efektywności sektora rolno - spożywczego, poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej.

3. Horyzont czasowy programu: lata 2001 - 2006.


PROGRAM ISPA
FINANSOWANIE: ŚRODKI PRZEDAKCESYJNE UE

1. Główna idea programu.
Wyrównywanie poziomu rozwoju infrastruktury technicznej w zakresie transportu i ochrony środowiska w państwach ubiegających się o członkostwo w UE.
W ramach programu preferowane są duże projekty, o wartości powyżej 5 mln EURO.

2. Priorytetowe obszary programu.
W zakresie ochrony środowiska: gospodarka ściekowa, woda pitna, jakość powietrza, gospodarka odpadami, projekty transportowe sieci transeuropejskich.
W zakresie transportu: ukierunkowanie wyłącznie na wsparcie rozwoju przyszłej Trans-Europejskiej Sieci Transportowej (TEN) na terenie krajów kandydujących do UE. Podstawowym elementem tej sieci są połączenia w ramach 10 tzw. Panaeuropejskich Korytarzy Transportowych. Przez Polskę przebiegają cztery z nich, w tym korytarz III przez Województwa Śląskie (Zgorzelec/Olszyna-Krzyżowa-Wrocław-Opole-Katowice-Kraków-Rzeszów-Przemyśl-Medyka/Korczowa).

3. Horyzont czasowy: lata 2000 - 2006.

DZIAŁANIE: MODUŁ DORADCZO-SZKOLENIOWY DLA NAUCZYCIELEK SZKÓŁ PAŃSTWOWYCH Z MIAST STAROPRZEMYSŁOWYCH, ZWALNIANYCH Z PRACY W REZULTACIE WPROWADZANEJ REFORMY EDUKACJIFINANSOWANIE: PROGRAM UE - SOKRATES GRUNDTVIG

1. Główna idea przedsięwzięcia.
Najważniejszym celem projektu jest opracowanie modułu doradczo - szkoleniowego dla nauczycielek (obecnie zatrudnionych na obszarach zdominowanych przez przemysł ciężki), które po utracie pracy nie będą miały możliwości znalezienia ponownego zatrudnienia zgodnie z ich profilem zawodowym.

2. Priorytetowe obszary przedsięwzięcia.
Program jest odpowiedzią na cele i priorytety programu edukacyjnego Wspólnoty Europejskiej SOCRATES Akcja Grundtvig. Koncentruje się on na następujących obszarach:
opracowanie i testowanie nowych sposobów podejścia do szkolenia zawodowego w kontekście uczenia się przez całe życie oraz dostosowywanie ich do przyszłego użytku i zmieniających się potrzeb,
doskonalenie umiejętności i kompetencji ludzi,
zwiększenie szans zatrudnienia przez nabycie nowych kwalifikacji.

3. Horyzont czasowy przedsięwzięcia: 24 miesiące - począwszy od daty zatwierdzenia przez Komisję Europejską w roku 2001.

4. Jednostka realizująca przedsięwzięcie w regionie.
Promotorem i koordynatorem programu jest Centrum Szkolenia i Adaptacji Zawodowej Sp. z o.o. w Bytomiu. Udział w projekcie weźmie również Uniwersytet w Duisburgu i Uniwersytet Śląski w Opawie, a także Śląskie Kuratorium Oświaty i Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach.

DZIAŁANIE: BADANIA RYNKU PRACY NA ŚLĄSKUFINANSOWANIE: GRANT RZĄDU JAPONII

1. Obszar działania: celem projektu jest opracowanie metody badania rynku pracy oraz prowadzenie cyklicznych (półrocznych) badań regionalnych do 2002 roku.
2. Priorytetowe obszary działań:
- rozpoznanie cech (wskaźników) opisujących kondycję podmiotów gospodarczych oraz obserwacja i interpretacja zmian w zakresie tych cech i wskaźników,
- dostarczenie informacji dla opisania sytuacji aktualnej oraz zachodzących zmian na rynku pracy (wraz z krótkoterminową prognozą).
3. Horyzont czasowy działania: 2000r. - 2002r.

PROGRAM LEONARDO DA VINCIFINANSOWANIE: ŚRODKI UE

1. Obszar działań:
Promowanie jak najwyższego poziomu wiedzy przez zapewnianie szerokiego dostępu do edukacji, a także umożliwienie ciągłego uaktualniania wiedzy oraz podnoszenie kwalifikacji w celu dostosowania się do przyszłych potrzeb rynku pracy.

2. Priorytetowe obszary przedsięwzięcia:
- kształcenie ustawiczne, wykorzystanie nowych technik informacyjnych i komunikacyjnych w kształceniu zawodowym,
- udział małych i średnich przedsiębiorstw oraz rzemiosła w programie,
- działania na rzecz grup niekorzystnie usytuowanych na rynku pracy,
- tworzenie równych szans dla kobiet i mężczyzn.

3. Horyzont czasowy przedsięwzięcia: 2001 - 2006.

DZIAŁANIE: PROJEKT WSPÓŁPRACY MIĘDZYNARODOWEJ -ALTERNATYWNY ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH - RADAFINANSOWANIE: PROGRAM UNII EUROPEJSKIEJ ECOS/OUVERTURE (FUNDUSZE: PHARE I ERDF)

1. Główna idea działań.
Celem projektu jest promowanie i stymulowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw na terenach wiejskich poprzez wymianę doświadczeń, transfer know-how, rozwój międzynarodowej sieci współpracy oraz rozwijanie turystyki wiejskiej jako źródła alternatywnych miejsc pracy.

2. Priorytetowe obszary działania:
- pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw w zmianie profilu działalności,
- szkolenia i doradztwo dla kadry kierowniczej małych i średnich firm,
- opracowanie lokalnej strategii promowania rozwoju turystyki,
- opracowanie koncepcji rozwoju "Oryginalnego Lokalnego Wizerunku".

3. Horyzont czasowy działania: lata 2000-2001.

4. Jednostka realizująca działania w kraju / regionie - beneficjenci:
Zarządzający: Program ECOS / Ouverture, Bruksela.
Realizatorzy projektu:
-Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.(Katowice),
-Rada Regionalna Lorraine (Francja),
-Miasto Hradec (Czechy),
-Shannon Development (Irlandia),
-Zarząd Regionu Castila la Mancha.
Beneficjenci projektu: małe i średnie przedsiębiorstwa z w/w regionów działające na obszarach wiejskich, obszary turystyczne w tych regionach.

TABELA 3

TABELA 4

§ 3 Ocena przed realizacją Kontraktu

Działania zaproponowane we Wniosku o wsparcie ze środków finansowych z budżetu państwa zadań zawartych w Programie Rozwoju Regionalnego Województwa Śląskiego na lata 2001-2002 realizują zapisy Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2015 oraz są zgodne z Wstępnym Narodowym Planem Rozwoju, Narodową Strategią Rozwoju Regionalnego oraz Programem wsparcia na lata 2001-2002.

Budując dokumenty strategiczne w Województwie Śląskim określono główne zasady kształtowania i prowadzenia polityki rozwoju województwa, spośród których na pierwszy plan wysuwa się zasada zrównoważonego rozwoju. Zasada ta uwzględnia równowagę pomiędzy rozwojem w czterech wymiarach:
-społecznym,
-gospodarczym,
-ekologicznym,
-przestrzennym.
Ta nadrzędna zasada towarzyszy wszystkim decyzjom podejmowanym w ramach prowadzonej polityki rozwoju regionu, a więc również podczas formułowania Wniosku o wsparcie ze środków finansowych z budżetu państwa i przy wyborze działań do realizacji w ramach Kontraktu.

Realizacja zaplanowanych w ramach poszczególnych priorytetów przedsięwzięć w znaczący sposób przyczyni się do kreowania zrównoważonego rozwoju oraz przybliży województwo do osiągnięcia wizji zawartej w Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego.

We Wniosku zawarto działania o charakterze ponad lokalnym lub o wymiarze oddziaływania regionalnym i ponad regionalnym. W głównej mierze są to przedsięwzięcia o dużej wartości kosztorysowej, realizowane w dłuższym okresie czasu, których wsparcie środkami pochodzącymi z budżetu państwa pozwoli na przyspieszenie terminu zakończenia inwestycji.

Działania podjęte w ramach priorytetów:
- wzrost wykształcenia mieszkańców oraz rozwój ich zdolności adaptacyjnych do zmian społecznych i gospodarczych przyczynią się do:
-poprawy poziomu wykształcenia mieszkańców regionu,
-wyrównywania szans edukacyjnych młodzieży,
-zwiększenia atrakcyjności regionu dla potencjalnych inwestorów,
-dostosowania systemu dokształcania i przekwalifikowań do potrzeb zmieniającego się rynku pracy,
-wzrostu możliwości zatrudnienia grup społecznych zagrożonych bezrobociem,
-powstania nowych i utrzymania dotychczasowych miejsc pracy,
-wzrostu przedsiębiorczości wśród osób zagrożonych bezrobociem,
-zwiększenia podatności mieszkańców na innowacje,
-zwiększenia dostępności mieszkańców województwa do obiektów kultury,
-wzmocnienia funkcji metropolitalnych i ponadlokalnych miast,
-kultywowania tradycji i dbałości o dziedzictwo kulturowe regionu,
-wzmocnienia środowisk twórczych.

- umacnianie solidarności i więzi międzyludzkich, poprawa stanu zdrowia oraz bezpieczeństwa socjalnego i publicznego mieszkańców przyczynią się do:
-poprawy stanu zdrowia mieszkańców,
-dostosowania placówek opieki zdrowotnej do potrzeb,
-przedłużenia średniej długości trwania życia w regionie,
-podniesienia atrakcyjności regionu,
-zwiększenia uczestnictwa w imprezach sportowych,
-zmiany wizerunku województwa.

- rozbudowa oraz unowocześnienie systemu transportowego i komunikacyjnego przyczynią się do:
-poprawy dostępności komunikacyjnej regionu,
-utworzenia nowych miejsc pracy,
-podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej regionu,
-wzrostu bezpieczeństwa na drogach,
-obniżenia kosztów działalności gospodarczej prowadzonej na terenie województwa, w tym obniżenia kosztów transportu,
-obniżenia poziomu hałasu i emisji spalin w miastach,
-poprawy warunków środowiska zamieszkania,
-zwiększenia otwarcia regionu na otoczenie,
-wzrostu komfortu i bezpieczeństwa podróżowania i transportu,
-wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej regionu,
-poprawy stanu środowiska naturalnego poprzez ograniczenie niskiej emisji.

- wzrost innowacyjności i konkurencyjności gospodarki, w tym małych i średnich przedsiębiorstw przyczyni się do:
-promocji przemysłowych i usługowych inwestycji zagranicznych,
-zwiększenia stopy inwestycji w regionie,
-restrukturyzacji bazy gospodarczej regionu,
-podniesienia jakości podstawowej infrastruktury niezbędnej do rozwoju działalności gospodarczej,
-restrukturyzacji gospodarki obszarów przemysłowych,
-poprawy konkurencyjności MŚP w dziedzinie jakości i wyglądu produktu,
-zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej regionu,
-podniesienia poziomu innowacyjności gospodarki regionu,
-podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej regionu,
-rozwoju sektora badawczo-naukowego,
-rozwoju gospodarczy regionu,
-tworzenia nowych i utrzymania istniejących miejsc pracy.

Ocenia się, że realizacja działań w ramach poszczególnych priorytetów przyczyni się do osiągania celów określonych w Strategii, Programie i Wniosku.
Przewidywane efekty realizacji Kontraktu zawarte są w załączniku nr 2 §4