"Program Odnowy Wsi Województwa Śląskiego na lata 2006-2010"

Szanowni Państwo,

Troską władz samorządowych województwa śląskiego wpisaną w "Strategię Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 - 2020" jest dynamiczny i harmonijny rozwój obszarów wiejskich, pozostający w symbiozie ze środowiskiem naturalnym, przy zachowaniu walorów krajobrazowych i kulturowych województwa.

Program Odnowy Wsi Województwa Śląskiego na lata 2006-2010, który Państwu przedstawiamy, odnosi się zarówno do problemów, które występują w regionie od kilkunastu lat jako rezultat przewartościowań w sferze ekonomii, kultury i społecznych realiów, jak również do możliwości, które otwierają się przed mieszkańcami regionu w związku z integracją z Unią Europejską. Dokument proponuje przede wszystkim rozwijanie świadomości lokalnych grup liderów wiejskich, wspierając strategię "inwestowania w ludzi" oraz promowanie działań innowacyjnych.

Podstawą programu jest jego komplementarność w stosunku do innych działań Samorządu Województwa Śląskiego oraz programów krajowych, w szczególności Sektorowego Programu Operacyjnego "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich" (działanie 2.3 "Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego"). Program zwraca uwagę na przygotowanie społeczności obszarów wiejskich do wdrażania działań typu LEADER+ w kolejnym okresie programowania Funduszy Strukturalnych, tj. w latach 2007-2013.

Prezentowane działania pozwolą na pozyskiwanie niezbędnych funduszy na wsparcie realizacji inwestycji pomocnych w osiągnięciu:

• kompleksowego rozwoju i modernizacji terenów wiejskich,
• poprawy wizerunku wsi jako miejsca przyjaznego dla mieszkańców i gości,
• estetyzacji przestrzeni,
• aktywizacji lokalnych liderów jako siły napędowej przemian,
• zawiązania partnerstwa pomiędzy gminą, powiatem, regionem
• społecznością lokalną,

Procesy odnowy wsi mają kilkudziesięcioletnią tradycję, a w sposób metodyczny są wdrażane w krajach Unii Europejskiej od lat 70-tych do chwili obecnej. W Polsce zostały zapoczątkowane w połowie lat dziewięćdziesiątych i opierają się na najlepszych doświadczeniach europejskich, w tym głównie na niemieckich i austriackich oraz wiedzy zdobytej przy okazji realizacji programów regionalnych województw opolskiego i pomorskiego.

Tradycyjne elementy, które zawsze towarzyszyły wsi, związane zarówno ze sferą ducha jak i materii, w sposób nieodwracalny zanikają. Społeczność wiejska, a w szczególności ludzie młodzi chcą żyć i pracować tak jak środowiska wielkomiejskie, stąd potrzeba dążenia do komplementarności rozwoju wsi.

Nowe wyzwania, jakie stają przed naszym regionem w związku z przystąpieniem Polski do struktur Unii Europejskiej, niosą za sobą konieczność podniesienia poziomu infrastruktury technicznej i społecznej wsi.
Program Odnowy Wsi Województwa Śląskiego na lata 2006 - 2010 jest próbą wyjścia naprzeciw tym przemianom.

Zapraszam do lektury tego programu.

I Wprowadzenie

Program Odnowy Wsi Województwa Śląskiego stanowi kontynuację działań na rzecz odnowy i rozwoju wsi, rozpoczętą w ramach Programu Pilotażowego "Odnowa Wsi Śląskiej" w 2002 r. Ideą, która przyświeca rozwijaniu Programu w województwie śląskim jest pobudzanie procesu tworzenia na terenach wiejskich tzw. grup odnowy wsi - formalnych i nieformalnych struktur organizacyjnych, opartych na oddolnej inicjatywie mieszkańców - podejmujących szereg inicjatyw zmierzających do zrównoważonego rozwoju wsi przy jednoczesnym zachowaniu ich tożsamości i tradycyjnych wartości życia wiejskiego.

Program wychodzi naprzeciw zmianom strukturalnym obszarów wiejskich, które wiążą się m.in. z rozwijaniem pozarolniczych form aktywności mieszkańców wsi i bardzo mocno promuje postulat wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, który polega m.in. na przejmowaniu przez tradycyjną wieś nowych funkcji (np. turystycznych, biznesowych), uniezależniając je tym samym od tradycyjnie pojmowanego rolnictwa.

Program Odnowy Wsi Województwa Śląskiego na lata 2006-2010 jest komplementarny w stosunku do innych działań Samorządu Województwa Śląskiego oraz programów krajowych. W szczególności zaś uzupełnia on inwestycyjny nurt wsparcia działań typu odnowa wsi, rozpoczęty w województwie śląskim na przełomie kwietnia i maja 2005 r. w ramach Działania 2.3 "Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego" Sektorowego Programu Operacyjnego "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich" o ten zakres inwestycji, który nie występuje w powyższym działaniu, a związany jest z inwestycjami nisko-budżetowymi na poziomie sołectwa. Program ten w znacznie większym stopniu niż program sektorowy uwzględnia aktywność i zaangażowanie społeczności lokalnych, wychodząc tym samym naprzeciw idei odnowy wsi, płynącej z wieloletnich doświadczeń zarówno krajowych jak i europejskich. Ważnym elementem uzupełniającym jest również uspołeczniony charakter realizowanych przedsięwzięć na obszarach wiejskich i niezwykle wysoka efektowność relatywnie niewielkich środków finansowych angażowanych w projekty grup odnowy wsi.

Program Odnowy Wsi Województwa Śląskiego jest narzędziem realizującym Strategię Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2020

W założonych ramach czasowych, Program Odnowy Wsi Województwa Śląskiego na lata 2006-2010 stanowi uzupełnienie działań Sektorowego Programu Operacyjnego na lata 2004-2006, a także jest dopełnieniem działań zawartych w założeniach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.

Zakładane przedsięwzięcia z zakresu odnowy wsi można podzielić na dwie grupy - nieinwestycyjne i inwestycyjne. Do pierwszej grupy zaliczają się nisko - budżetowe projekty, mające na celu integrację społeczności wiejskiej, przywrócenie zapomnianych świąt oraz tradycji, zachowanie wartości kulturowych obszarów wiejskich, promocję wsi, spotkania mieszkańców oraz organizowanie różnego rodzaju imprez na wsi. Grupę przedsięwzięć inwestycyjnych stanowią z kolei niewielkie projekty o charakterze materialnym, takie jak zagospodarowanie centrów wsi i miejsc przyjaznych dla mieszkańców i podróżnych, tworzenie muzeów wiejskich, miejsc spotkań mieszkańców, izb pamięci, kafejek internetowych czy terenów sportowo - rekreacyjnych.

Warunkiem powodzenia Programu w skali regionalnej jest merytoryczne, organizacyjne i finansowe wsparcie pobudzonej w wyniku Programu aktywności grup odnowy wsi, które same często nie są w stanie rozwijać podejmowanych problemów. Zakładane w ramach Programu działania szkoleniowe, konkursy "Piękna wieś województwa śląskiego" oraz konkursy przedsięwzięć odnowy wsi mają prowadzić do uruchomienia trwałego i samopodtrzymującego się rozwoju społeczności wiejskich, z założeniem ich oddziaływania na obszary sąsiednie i dalsze obszary województwa śląskiego.

Beneficjentami Programu będą społeczności wiejskie, reprezentowane przez grupy odnowy wsi. Program będzie akcentował współpracę powstałych lub istniejących stowarzyszeń, fundacji i innych organizacji społecznych w ramach działań odnowy konkretnej wsi oraz na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego z władzami samorządowymi gminy, powiatu i regionu.

Głównymi partnerami dla Samorządu Województwa Śląskiego przy realizacji Programu będą: Śląski Związek Gmin i Powiatów, który zainicjował proces odnowy wsi w regionie oraz Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, posiadający bogate doświadczenia we współpracy z mieszkańcami wsi, a także samorządy gminne i powiatowe, które wyrażą wolę przystąpienia do Programu.

Pierwsza część niniejszego dokumentu poświęcona została charakterystyce obszarów wiejskich w regionie (Rozdział II-III), natomiast koncepcja Programu Odnowy Wsi Województwa Śląskiego została szeroko opisana w Rozdziałach IV-V.

Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice