Strategia Rozwoju Turystyki

"Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Śląskim na lata 2004-2013 "

5. Cel strategiczny: Rozwój produktu markowego - turystyka rekreacyjna, aktywna i specjalistyczna

Turystyka rekreacyjna to przede wszystkim tradycyjna turystyka rekreacyjno-wypoczynkowa, wykorzystująca walory środowiska przyrodniczego: góry, lasy, wody powierzchniowe. Turystyka aktywna to wszystkie formy wypoczynku wymagające wysiłku fizycznego - turystyka rowerowa, żeglarska, kajakowa, wspinaczkowa, jeździectwo, narciarstwo itd. Turystyka aktywna należy do najdynamiczniej rozwijających się, która to tendencja powinna nadal utrzymywać się ze względu na swoje ścisłe powiązanie z występującymi na świecie trendami społecznymi (m.in. wzrost aktywności kierowania własnym życiem, dążenie do prowadzenia zdrowszego trybu życia i wzrost świadomości ekologicznej). Do kategorii turystyki specjalistycznej zalicza się formy turystyki ukierunkowane na określony cel.

5.1. Cel: Wzrost znaczenia turystyki pieszej

Województwo śląskie posiada ponad 4 000 km oznakowanych szlaków turystycznych.

W Beskidach znajduje się ponad 1 200 km oznakowanych szlaków i sieć schronisk turystycznych. Nie mniej atrakcyjna dla turystyki pieszej jest Wyżyna Krakowsko-Częstochowska z jej szlakami: Szlakiem Warowni Jurajskich, który w znacznej części przebiega terenami województwa, Szlakiem Orlich Gniazd oraz Szlakiem Zamonitu, prowadzącym z Dąbrowy Górniczej przez m.in. Pogorię, Centurię, Bobolice, Złoty Potok aż do Poraja.

W województwie śląskim dość dobrze rozwinięta jest turystyka piesza. Zwłaszcza w Beskidach występuje prawidłowo utrzymana i oznakowana sieć szlaków turystycznych. Obiekty typu schroniska świadczą na szlakach podstawowe usługi noclegowe i gastronomiczne, choć ich liczba i rozmieszczenie nie są w pełni zadowalające. Infrastruktura zarówno na szlakach, jak i w dolinach jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie. W niektórych atrakcyjnych turystycznie pasmach, zwłaszcza w powiecie żywieckim, wyraźnie brakuje infrastruktury turystycznej na szlakach. W dogodnych do rozpoczęcia wędrówki miejscach winny być także usytuowane odpowiednio wyposażone parkingi.

Właściwym kierunkiem rozwoju turystyki pieszej na Wyżynie Krakowsko - Częstochowskiej jest tworzenie dużej ilości krótkich, kilkugodzinnych, dobrze oznakowanych szlaków, pozwalających na dotarcie do najatrakcyjniejszych miejsc (zamki, wychodnie skalne, jaskinie, Pustynia Błędowska, inne atrakcje przyrodnicze). Kluczowe znaczenie mają w takiej sytuacji właściwie zlokalizowane parkingi w miejscach rozpoczęcia szlaków zaopatrzone w tablice informacyjne o przebiegu szlaku oraz oznakowanie dojazdu do punktów startowych z głównych dróg. Również obszary leśne północno-zachodniej części województwa powinny zostać wyposażone w krótkie, kilkugodzinne, dobrze oznakowane szlaki, pozwalające na dotarcie do wybranych atrakcyjnych miejsc (np. pomnik przyrody różanecznika, jaskinia "Szachownica", rezerwat "Jeleniak Mikuliny" itp.). należy stwierdzić, iż popularność turystyki pieszej maleje i w związku z tym konieczne są działania służące promocji zarówno turystyki pieszej jako całości, jak i poszczególnych obiektów i miejsc.

Inną formą wędrówki jest trekking, który polega na pokonywaniu trasy jak najbardziej "naturalnymi" szlakami, z dala od siedzib ludzkich. W wysoko zurbanizowanym województwie śląskim, niestety niewiele jest takich obszarów, a należą do nich:

szlaki Beskidu Żywieckiego,
obszary leśne okolic Rud,
obszary leśne Pszczyny,
lasy w pobliżu Częstochowy.

Obszary występowania i predestynowane:
O atrakcyjności wędrówek pieszych decydują walory przyrodnicze oraz antropogeniczne. Niezmiernie ważne jest oznakowanie szlaku wraz z infrastrukturą dodatkową. Obszarami występowania i predestynowanymi do rozwoju turystyki wędrownej są:

Obszar Beskidów (Śląski, Żywiecki, Mały, Średni) - gminy powiatu żywieckiego, w powiecie bielskim gminy Jasienica, Jaworze, Buczkowice, Kozy, Porąbka, Wilkowice i miasto Szczyrk, miasto Bielsko-Biała oraz w powiecie cieszyńskim: gminy Brenna, Istebna oraz Goleszów i miasta: Cieszyn, Ustroń, Wisła.
Obszar Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej - gminy powiatu zawierciańskiego i myszkowskiego oraz gminy Janów, Olsztyn i Mstów w powiecie częstochowskim.
Obszary leśne północno-zachodniej, zachodniej i środkowej części województwa (na obrzeżach Aglomeracji Górnośląskiej) w tym np. obszary Ziemi Raciborskiej, Ziemi Lublinieckiej, Ziemi Pszczyńskiej oraz Lasy Rudzko-Gliwickie.

Rysunek 26. Główne obszary występowania i rozwoju turystyki pieszej.

Segmentacja rynku

Typ turystyki

Rodzaj aktywności

Rodzaj turysty

Motywacje

Czas pobytu

Turystyka piesza
Piesze wy-cieczki krajoznawcze.
Wycieczki w celu zdobycia odznak.

Sprawni fizycznie oraz chcący podwyższyć sprawność fizyczną.
Aktywni turystycznie.
Rodziny z dziećmi przebywające na wakacjach. o Młodzież w czasie szkolnych wycieczek.
Turyści o różnych dochodach. o Osoby w różnym wieku, mieszkańcy miast.
Turyści zorganizowani i indywidualni.

Chęć przebywania na wolnym powietrzu.
Obcowanie z przyrodą.
Potrzeba aktywnego wypoczynku.
Potrzeba wyjazdu za miasto, ciszy, spokoju, czystego powietrza.
Chęć poznania atrakcyjnych miejsc.

Największe zainteresowanie w okresie kwiecień - październik.

Prognozy i trendy w turystyce:

Duże zainteresowanie wędrówkami mieszkańców województwa, a zwłaszcza Aglomeracji Górnośląskiej, Bielska-Białej i Rybnika - głównie w ramach pobytów krótkich (jednodniowych, weekendowych oraz wakacyjnych).
Wzrost uczestnictwa w wędrówkach pieszych po województwie śląskim mieszkańców innych regionów Polski, zwłaszcza z Warszawy, Krakowa i Łodzi - głównie w ramach krótkich pobytów urlopowych (do 7 dni) oraz tzw. długich weekendów; rynek wyraźnie sezonowy.
Studenci i młodzież ucząca się będą nadal podstawowym segmentem korzystającym z infrastruktury dla turystyki pieszej (noclegi w obiektach na szlakach, poszukiwanie tanich ofert i stosunkowo duża częstotliwość przyjazdów).

Dla osiągnięcia zamierzonego celu niezbędne jest podjęcie następujących działań:

Objęcie działaniami promocyjnymi różnego rodzaju imprez kulturalnych, rekreacyjno-sportowych i turystycznych organizowanych przez różne podmioty gospodarcze oraz stowarzyszenia.
Upowszechnianie wśród młodzieży informacji o nowych ścieżkach, poprzez nauczycieli prowadzących edukację regionalną, przyrodniczą, kulturową, bądź koła turystyczne, a także kluby turystyczne, przede wszystkim PTTK oraz biura turystyczne - organizatorów wycieczek szkolnych.
Działanie podkreślające atrakcyjność turystyczną poszczególnych terenów Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, dostępnych dzięki ścieżkom przyrodniczym, edukacyjnym, szlakom turystyki pieszej itp.
Opracowanie broszury prezentującej najciekawsze szlaki i ścieżki Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, rozsyłanej do szkół oraz rozprowadzanej na targach turystycznych i przez punkty informacji turystycznej na Wyżynie, a także w miastach Aglomeracji Górnośląskiej, Częstochowie, Krakowie, Warszawie i Łodzi.
Usprawnienie i lepsze uwzględnienie potrzeb turystów w organizacji komunikacji publicznej, przede wszystkim zsynchronizowanie odjazdów autobusów do miejscowości górskich z Bielska-Białej, Żywca, Rajczy, Skoczowa, Cieszyna, Ustronia i Wisły z przyjazdami pociągów, a także przyjazdów autobusów z odjazdami pociągów.
Organizacja biur zatrudniających przewodników po danym terenie i szkolenie tych przewodników.
Utworzenie i oznakowanie ścieżek/szlaków doprowadzających do wybranych atrakcji Wyżyny i części północno-zachodniej, także modernizacja szlaków już istniejących.
Budowa infrastruktury związanej z punktami startowymi szlaków - parkingi, oznakowanie dojazdu do nich, wyposażenie ich w wiaty, ubikacje i kosze na śmieci oraz tablice informacyjne o szlakach.
Zwiększenie liczby imprez zarówno podczas sezonu, jak i poza nim oraz aktywna ich promocja np. przez PTTK.
Rozwój i modernizacja bazy gastronomicznej w najczęściej odwiedzanych punktach - zarówno przy parkingach, jak i przy szlakach.

5.2. Cel: Rozwój i popularyzacja narciarstwa zjazdowego

W Beskidach działa około 150 wyciągów narciarskich, pięć kolejek linowych: na Skrzyczne w Szczyrku, na Szyndzielnię w Bielsku-Białej, na Czantorię w Ustroniu-Polanie, na Palenicę w Ustroniu-Jaszowcu i na górę Żar w Czernichowie. W Szczyrku istnieje ponad 60 km tras narciarskich o różnym stopniu trudności i blisko 30 wyciągów, w tym 2 krzesełkowe. Trasy narciarskie wyposażone są w armatki śnieżne, a kilka stoków jest również oświetlonych. W Korbielowie funkcjonuje 14 wyciągów obsługujących 15 km tras. Dobre warunki dla narciarstwa zjazdowego występują w Wiśle; działa tu ponad 20 wyciągów, w tym i jedna kolej linowa 2 osobowa, obsługujące 20 km tras.

Duża różnorodność ośrodków położonych na terenie województwa sprawia, że można dla nich zaproponować różne scenariusze rozwoju.

Docelowo proponuje się dążenie do osiągnięcia następującego obrazu ważniejszych ośrodków narciarskich województwa:

Szczyrk - najlepszy ośrodek narciarski w Beskidach, oferujący dużą ilość dobrze przygotowanych i zróżnicowanych tras narciarskich i snowboardowych, dostępnych dzięki objętej wspólnym karnetem sieci nowoczesnych, wygodnych wyciągów i kolejek. Dobra dostępność komunikacyjna, na co ma wpłynąć jakość dróg dojazdowych i funkcjonująca sieć skibusów dowożących z parkingów do dolnych stacji. Liczna i zróżnicowana baza noclegowa i gastronomiczna zapewnia także wiele atrakcji: tzw. aprés-ski o charakterze sportowym (basen, korty, rehabilitacja) i kulturowym (spektakle, kino, koncerty, dyskoteki).
Wisła i Ustroń - popularne ośrodki narciarskie o zróżnicowanych warunkach i różnym stopniu trudności tras narciarskich, zapewniające bardzo szeroki wybór dodatkowych atrakcji poza narciarstwem oraz dobrze rozwiniętą bazę noclegową i gastronomiczną.
Korbielów - ośrodek narciarski dający gwarancję dobrej jakości tras i pokrywy śnieżnej przez większą część sezonu oraz mniejszej liczby osób niż w pozostałych popularnych ośrodkach; powinien posiadać dobrze rozwiniętą bazę noclegową i gastronomiczną; atrakcje dodatkowe mają tam mniejsze znaczenie.
Brenna - ośrodek oferujący narciarzom możliwość kontaktu z przyrodą na trasach dobrej jakości. Dobrze rozwinięta baza noclegowa oparta na małych obiektach, przede wszystkim kwaterach agroturystycznych, a duża ilość lokali gastronomicznych serwuje m.in. potrawy regionalne. Odbywające się tu liczne imprezy kulturalne, często nawiązują do kultury ludowej.
Pozostałe obszary Beskidów oferują turystom zainteresowanym sportami zimowymi liczne mniejsze ośrodki. Mają one gorszą dostępność komunikacyjną i często gorzej przygotowane są od strony infrastrukturalnej. Zdobywają one jednak klientów niższą ceną usług (zwłaszcza noclegowych i gastronomicznych) oraz oryginalnością lokalizacji.
Bytom, jako mały ośrodek, zdobywa klientów nie tyle urozmaiceniem tras, ile ich bardzo dobrym przygotowaniem i krótkim czasem dojazdu; jest także bezkonkurencyjnym ośrodkiem narciarstwa całorocznego.
Morsko jest małym, kameralnym ośrodkiem, dzięki korzystnej lokalizacji oferującym mieszkańcom północnej części województwa możliwość jazdy na nartach przede wszystkim podczas jednodniowych wypadów. Ośrodek charakteryzuje się bardzo dobrze utrzymaną i do późnej wiosny pokrytą śniegiem trasą oraz dobrze rozwiniętą bazą gastronomiczną.

Obszary występowania i predestynowane:
Narciarstwo zjazdowe wymaga określonych warunków przyrodniczych (ukształtowanie, nachylenie stoku, zaleganie pokrywy śnieżnej itd.), dlatego też nie każdy teren nadaje się do uprawiania tego sportu. W województwie śląskim istnieją dobre warunki dla narciarstwa zjazdowego. Głównie na obszarze:

Beskidów: Szczyrk, Wisła, Ustroń, Korbielów, Brenna, Istebna, Koniaków, Zwardoń, Bielsko-Biała, Jaworze, Międzybrodzie Żywieckie, Milówka, Rajcza, Rycerka, Sól, Świnna-Przyłęków, Ujsoły, Węgierska Górka, Żywiec, Żabnica.
Jury Krakowsko-Częstochowskiej: Morsko.
w Bytomiu - sztuczny stok.

Rysunek 27. Obszary występowania i możliwości rozwoju narciarstwa zjazdowego

Segmentacja rynku

Typ turystyki

Rodzaj aktywności

Rodzaj turysty

Motywacje

Czas pobytu

Turystyka narciarska (sport i rekreacja zimowa)
Narciarstwo rekreacyjne
Narciarstwo wyczynowe (obozy sportowe)
Snowboard

Szeroki przedział wiekowy, przeważają osoby młode 16-35 lat, pochodzące z dużych miast.
Narciarstwo rekreacyjne uprawiane raczej w grupach znajomych, rzadziej w parach, coraz częściej całe rodziny.
Wyjazdy w grupach wiekowych

Zdrowie
Kondycja
Aktywny wypoczynek
Rozrywka, relaks
Oderwanie się od codzienności
Podniesienie kondycji
Chęć rywalizacji
Kontakty towarzyskie

Krótki sezon grudzień - marzec, głównie ferie i urlop w okresie zimowym.
Średnia długość pobytu do 7 dni.
Wyjazdy weekendowe i jednodniowe.
Pobyty do 14 dni.

Prognozy i trendy w turystyce:

Wzrost zainteresowania mieszkańców Aglomeracji Górnośląskiej, Rybnika, Częstochowy, Krakowa i innych miast położonych w odległości do 2 godzin jazdy samochodem, jednodniowymi przyjazdami na narty, głównie podczas weekendów.
Wzrost zainteresowania spędzeniem w Szczyrku urlopu zimowego (5-14 dni) przez turystów z całego kraju, ze szczególnym uwzględnieniem stolicy oraz województw: śląskiego, małopolskiego i łódzkiego.
Wzrost liczby przyjazdów w Beskidy narciarzy początkujących i średnio zaawansowanych, poszukujących dobrych warunków do nauki i jazdy rekreacyjnej, oraz doświadczonych narciarzy, poszukujących bardzo dobrych warunków i tras o dużej trudności.
Wzrost zainteresowania sztucznymi stokami np. Suchą Górą w Bytomiu mieszkańców Aglomeracji Górnośląskiej oraz innych miejscowości dla których czas dojazdu do tego ośrodka nie przekracza pół godziny.

Dla osiągnięcia zamierzonego celu niezbędne jest podjęcie następujących działań:

Promocja przyjazdów długoterminowych oraz kilkudniowych (w tygodniu) do ośrodków narciarskich oraz dalsze różnicowanie cen biletów w tygodniu i w weekendy oraz w okresie ferii, celem podnoszenia konkurencyjności i uatrakcyjnienia oferty.
Zorganizowanie zintegrowanej informacji turystycznej dostępnej on-line także poprzez Internet, umożliwiającej rezerwację noclegów w ośrodkach sportów zimowych, skupiające oferty wszystkich lub przynajmniej większości oficjalnie działających kwaterodawców, rezerwacji karnetów na wyciągi narciarskie a także informacji o dodatkowych atrakcjach w danej miejscowości oraz o aktualnych warunkach narciarskich.
Zorganizowanie spójnego systemu szkół narciarskich, w tym także dla narciarzy dobrze jeżdżących oraz wypożyczalni sprzętu wyposażonych w najnowocześniejsze modele czołowych producentów.
Dokonanie ewidencji i kategoryzacji istniejącej bazy noclegowej w miejscowościach oferujących możliwość uprawiania narciarstwa zjazdowego.
Zwiększenie zainteresowania touroperatorów ofertą Szczyrku, Wisły i innych miejscowości w Beskidach.
Wyjaśnienie i zakończenie sporów i konfliktów, w szczególności w Szczyrku związanych z własnością gruntów i skutkujących grodzeniem tras.
Rozbudowanie oferty usług towarzyszących oraz imprez kulturalnych i sportowych w ośrodkach narciarskich.
Podtrzymywanie wizerunku Szczyrku jako wiodącego ośrodka narciarskiego w Polsce.
Integracja potencjału turystycznego ośrodków narciarskich np. Szczyrku i Brennej,
Rewitalizacja ośrodka w Szczyrku poprzez stworzenie jednego ośrodka narciarskiego, objętego jednym karnetem np. na bazie COS, GON i pozostałych właścicieli pojedynczych wyciągów.
Uruchomienie regularnie kursujących skibusów przewożących bezpłatnie turystów z parkingu i obiektu zakwaterowania do wyciągów i między wyciągami.
Modernizacja i podniesienie standardu tras i wyciągów narciarskich m.in. poprzez wprowadzenie sztucznego zaśnieżania, zastosowania ratraków, oświetlenia na stokach, oraz w miarę możliwości wydłużenie stoków zjazdowych.
Przygotowanie np. w Szczyrku i innych miejscowościach tras (jednej/dwóch) do wieczornych zjazdów oraz do jazdy całorocznej (maty igielitowe).
Rozwiązanie w Korbielowie problemów związanych z ochroną przyrody poprzez znalezienie rozsądnego kompromisu z organizacjami ekologicznymi.
Poprawienie dostępności komunikacyjnej poszczególnych ośrodków narciarskich: dbałość o dobry stan dróg dojazdowych, budowa i rozbudowa parkingów, a tam gdzie nie mogą one zaistnieć bezpośrednio przy dolnej stacji (np. Stożek, Poniwiec), stworzenie i doskonalenie systemu bezpłatnego dowozu turystów do wyciągów oraz wprowadzenie skibusów wożących turystów między poszczególnymi ośrodkami.
Udrożnienie ośrodków sportów zimowych w okresie zimowym poprzez budowę dużych parkingów przy i przed wjazdem do miasta.
Promowanie Morska wśród mieszkańców najbliższych okolic (głównie Zawiercia, Myszkowa), celem zachęcenia ich do przyjazdów w dni powszednie, w godzinach popołudniowych, a także wśród mieszkańców Częstochowy i jej okolic.
Współpraca ośrodka narciarskiego w Bytomiu ze Śląską Koleją Wąskotorową, celem łączenia atrakcji: przejazdu zabytkowym pociągiem, jazdy na nartach i pobytu nad jeziorem (Zalew Nakło-Chechło).
Tworzenie ośrodków narciarskich na sztucznych stokach w aglomeracjach miejskich, w tym na terenach poprzemysłowych i zdegradowanych.
Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej sportom zimowym i aktywnej rekreacji poza sezonem zimowym.

5.3. Cel: Utworzenie odpowiednich warunków dla narciarstwa biegowego

W Beskidach w okolicach Szyndzielni-Klimczoka, Kubalonki-Istebnej, Zaolzia, Doliny Straconki, Koniakowa-Jaworzynki występują atrakcyjne stoki o ograniczonym nachyleniu, umożliwiające wyznaczenie tras biegowych zakreślających pętle, zróżnicowanych pod względem trudności i długości, do pokonania w czasie od 1 do 8 godzin. Prowadziłyby one przez atrakcyjne widokowo i przyrodniczo tereny.

W północnej części województwa (powiaty: zawierciański, myszkowski, częstochowski, kłobucki, lubliniecki i tarnogórski) można przygotować trasy o umiarkowanej długości (ok. 5 km), zapewniające możliwość wyboru spośród kilku wariantów.

W przypadku tworzenia nowych dłuższych tras, ważne jest wyposażenie ich w punkty gastronomiczne. Trasy powinny mieć początek przy parkingach bądź stacjach kolei linowej. Przy punktach startowych należy również zlokalizować obiekty gastronomiczne, wypożyczalnie sprzętu, a docelowo - także punkty nauki poruszania się na nartach biegowych oraz plansze z wyraźnie zaznaczonym przebiegiem tras. Obecnie takie trasy na terenie województwa jeszcze nie funkcjonują, a z powodu braku technicznej możliwości pobierania opłat za korzystanie z nich, ich wyznaczeniem i utrzymaniem musiałyby zająć się władze lokalne, traktując to jako element podnoszący atrakcyjność turystyczną gminy. Ze względu na małą obecnie popularność narciarstwa biegowego w Polsce, należy podjąć działania promocyjne i utworzenie kilku wzorcowo zagospodarowanych tras (kilku tras w Beskidzie Śląskim, Żywieckim, Małym i w części północnej województwa).

Obszary występowania i predestynowane:
W zasadzie narciarstwo biegowe można uprawiać prawie wszędzie. Jednakże o jego atrakcyjności decydują dodatkowe czynniki: lesistość, zróżnicowane ukształtowanie, przygotowanie odpowiednich tras. W regionie takie warunki zapewniają głównie powiaty: cieszyński, żywiecki, bielski, pszczyński, zawierciański, myszkowski, częstochowski, kłobucki, lubliniecki i tarnogórski.

Rysunek 28. Obszary występowania i możliwości rozwoju narciarstwa biegowego.

Segmentacja rynku

Typ turystyki

Rodzaj aktywności

Rodzaj turysty

Motywacje

Czas pobytu

Narciarstwo biegowe Turystyka aktyw-na, czynna, uprawiana po wyznaczonych trasach.
Młodzież szkolna.
Mężczyźni w wieku 18-55 lat.
Turyści spędzający urlopy w górach, nie umiejący jeździć na nartach zjazdowych.
Młode małżeństwa z dziećmi nastawione na aktywne spędzenie ferii zimowych.
Indywidualny turysta-krajoznawca.

Zwiększenie wydolności fizycznej.
Obcowanie z naturą i możliwości poznania terenów atrakcyjnych przyrodniczo.
Motywacje kulturalne-towarzyskie.
Nawiązanie nowych kontaktów interpersonalnych (środowiskowych).
Chęć rywalizacji sportowej w formie zawodów, konkursów.
Wypoczynek, relaks, odprężenie.
Chęć poprawy statusu społecznego (subiektywne potrzeby akceptacji).

Aktywność sportowa skupiona na sezonie zimowym.

Prognozy i trendy w turystyce:

Rosnąca popularność narciarstwa biegowego.
Wzrost świadomość konieczności uprawiania sportu.

Dla osiągnięcia zamierzonego celu niezbędne jest podjęcie następujących działań:

Wyznaczenie tras narciarstwa biegowego, w tym wykorzystanie tras rowerowych.
Tworzenie infrastruktury dodatkowej w tym gastronomicznej w pobliżu tras narciarskich.
Organizowanie wypożyczalni sprzętu dla narciarzy biegowych.
Oznaczenie dojazdu z większych miast i głównych dróg do punktów startowych.
Organizowanie amatorskich zawodów sportowych w narciarstwie biegowym.
Wspieranie powstawania szkolnych klubów i sekcji narciarstwa biegowego.
Intensyfikowanie promocji i skoncentrowanie się na propagowaniu wśród mieszkańców województwa narciarstwa biegowego oraz utworzenie dobrych tras dla tej formy sportu.
Zachęcanie, przy udziale regionalnych mediów, do uprawiania narciarstwa biegowego poza przygotowanymi trasami, z wykorzystaniem szlaków turystyki pieszej.
Opracowanie broszur prezentujących poszczególne trasy, które będą dostępne w punktach informacji turystycznej oraz załączane do dodatków turystycznych gazet lokalnych i regionalnych.
Łączenie otwarcia tras narciarskich z imprezami sportowo-kulturalnymi.
Przekonanie i zachęcenie mieszkańców miejscowości, w których powstają trasy, do uprawiania narciarstwa biegowego.
Przeszkolenie i zatrudnienie odpowiedniej kadry instruktorskiej obsługującej zarówno kluby/sekcje uczniowskie, jak i turystów.

5.4. Cel: Rozwój i popularyzowanie górskiej turystyki rowerowej

W Beskidach kolarze górscy wykorzystują zwykle szlaki piesze. Nie jest to rozsądne rozwiązanie, gdyż turyści piesi narażeni są na niebezpieczeństwo i zmuszeni zbaczać z drogi, by ustąpić miejsca rowerzystom. Dla turystów-kolarzy wytyczono wiele tras w Beskidach, a także na obszarze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.

W województwie śląskim należy zmierzać do utworzenia sieci zróżnicowanych i łączących się ze sobą tras rowerowych, zapewniających bezpieczeństwo zarówno rowerzystom, jak i innym turystom. Dążyć należy do rozdzielenia szlaków turystyki pieszej i rowerowej. Sieć tras powinna umożliwiać turystom zarówno odbywanie krótkich, nie wymagających wielkiego wysiłku przejażdżek, jak i długich, całodniowych, a nawet kilkudniowych wypadów dla doświadczonych kolarzy. Ścieżki muszą być dobrze oznakowane, z wyraźną mapą ich przebiegu w każdym punkcie startowym i na większości skrzyżowań. W okolicy powinny być umiejscowione i łatwo osiągalne: punkty gastronomiczne, baza noclegowa i wypożyczalnie rowerów, a dostęp do punktów startowych ze stacji kolejowych i parkingów winien być nieskomplikowany.

Obszary występowania i predestynowane:
O atrakcyjności turystyki rowerowej górskiej decydują warunki przyrodnicze. Do najistotniejszych należy rzeźba terenu. Ważnym elementem jest także lesistość. Takie warunki zapewniają:

Obszar Beskidów (Śląskiego, Żywieckiego, Małego, Średniego) - powiat żywiecki oraz gminy: Jasienica, Jaworze, Buczkowice, Kozy, Porąbka, Wilkowice i miasto Szczyrk w powiecie bielskim, miasto Bielsko-Biała oraz gminy Brenna, Goleszów, Istebna i miasta Ustroń, Wisła w powiecie cieszyńskim.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska - powiaty częstochowski, myszkowski, zawierciański i będziński.

Rysunek 29. Obszary występowania i możliwości rozwoju turystyki rowerowej górskiej.

Segmentacja rynku

Typ turystyki

Rodzaj aktywności

Rodzaj turysty

Motywacje

Czas pobytu

Turystyka rowerowa górska
Aktywność ruchowa wymagająca dużej sprawności fizycznej, odwagi, wytrzymałości.
Jazda na specjalnym rowerze po wyznaczonych drogach, ścieżkach i szlakach turystycznych w górach, o różnej skali trudności.

Turyści w różnym wieku, przewaga ludzi młodych (12 -50 lat).
Większość stanowią mężczyźni.
Turyści indywidualni oraz rodziny spędzające urlopy w górskich ośrodkach wczasowych.

Sport, rywalizacja, chęć sprawdzenia swoich możliwości.
Doznanie mocnych wrażeń.
Poczucie przynależności do specyficznej grupy wyróżniającej się strojem, wyposażeniem, sprzętem.

Od wczesnej wio-sny do późnej jesieni
Nasilenie w weekendy i wakacje.

Prognozy i trendy w turystyce:

Wzrost liczby mieszkańców Aglomeracji Górnośląskiej i całego województwa przyjeżdżających na 1 - 3 dni z własnym rowerem w Beskidy i na teren Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
Goście przebywający dłużej w Beskidach w innych celach coraz częściej korzystają z dodatkowej atrakcji w postaci tras rowerowych, używając wypożyczonego sprzętu podczas dłuższych pobytów nastawionych na inne formy spędzania czasu.
Wzrost zainteresowania turystyką rowerową wśród młodych osób, także wśród rodzin z dziećmi oraz innych grup wiekowych.

Dla osiągnięcia zamierzonego celu niezbędne jest podjęcie następujących działań:

Zwiększenie dbałości o utrzymanie istniejących szlaków rowerowych.
Utworzenie i oznakowanie nowych tras rowerowych, połączonych także z istniejącymi już trasami.
Prezentowanie i promocja atrakcyjnych tras rowerowych w Beskidach i Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.
Utworzenie wypożyczalni rowerów w głównych miejscowościach turystycznych.
Organizowanie w górach, przy udziale organizacji społecznych, klubów i zakładów pracy, dobrze przygotowanych imprez dla turystów rowerowych.
Przygotowanie mapy precyzyjnie pokazującej wszystkie ścieżki rowerowe w Beskidach i Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.
Zapewnienie ułatwień w przewozie rowerów pociągami regionalnymi i komunikacją autobusową.

5.5. Cel: Wspieranie rozwoju turystyki rowerowej krajoznawczej

Przez województwo śląskie przebiega wiele tras rowerowych m.in:

Europejska Trasa Rowerowa z Middelburga do Odessy (Jastrzębie-Zdrój, Strumień, Pszczyna, Miedźna),
Szlak Euroregion Śląsk Cieszyński,
Szlak Orlich Gniazd, liczący 190 km (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska).

Wiele kilometrów ścieżek czy tras rowerowych powstało w miastach i ich okolicach (w tym np.: w Gliwicach, Tarnowskich Górach, Mikołowie, Żywcu, Tychach, Jaworznie, Pszczynie, Rybniku, Wodzisławiu Śląskim).
Aby województwo śląskie stało się bardziej atrakcyjne dla turystów-kolarzy i mieszkańców przemieszczających się za pomocą rowerów, konieczna jest dalsza rozbudowa sieci dobrze przygotowanych i oznakowanych dróg rowerowych, łączących ze sobą najważniejsze atrakcje turystyczne województwa i główne miejscowości oraz połączonych z podobnymi szlakami w innych województwach, a także - z międzynarodowymi. Wzdłuż tras winna się znajdować baza gastronomiczna przystosowana do potrzeb rowerzystów oraz mapy obrazujące przebieg szlaków na wszystkich skrzyżowaniach dróg rowerowych i w centrach miast. W pobliżu dworców i stacji kolejowych należy zlokalizować parkingi, przystosowane do potrzeb zmotoryzowanych rowerzystów. Konieczne jest wyraźne oddzielenie oznakowanych tras rowerowych od jezdni i chodników w miastach.

Obszary występowania i predestynowane:
Turystyka krajoznawcza rowerowa łączy dwa istotne elementy: aktywność ruchową oraz poznanie regionu (miejsc odwiedzanych). Uprawiana jest przez turystów o różnej motywacji. Dlatego też może być uprawiana niemal na obszarze całego województwa, ze szczególnym uwzględnieniem terenów leśnych i parkowych oraz dojazdu do przyrodniczych i antropogenicznych atrakcji turystycznych.

Segmentacja rynku

Typ turystyki

Rodzaj aktywności

Rodzaj turysty

Motywacje

Czas pobytu

Rowerowa nizinna
Jazda na rowerze po określonych trasach, ścieżkach.
Turystyka aktywna.
Turystyka połączona z krajoznawstwem.

Rodziny z dziećmi.
Młodzież szkolna oraz studenci.
Emeryci i renciści.
Rowerzyści uprawiający tę formę turystyki wyczynowo.
Grupy przyjaciół i znajomych.
Wycieczki szkolne.
Turyści zagraniczni zorganizowani i indywidualni.

Rekreacja, aktywne spędzanie wolnego czasu.
Utrzymanie kondycji.
Spotkania towarzyskie.
Poznanie nowych miejsc/zwiedzanie.

Weekendy.
Czas wolny po zajęciach szkolnych, po pracy.
Wakacje lipiec - wrzesień.

Prognozy i trendy w turystyce:

Wzrost zainteresowania turystyką rowerową wśród krajowych i zagranicznych turystów goszczących w Polsce.

Dla osiągnięcia zamierzonego celu niezbędne jest podjęcie następujących działań:

Promowanie powstających tras rowerowych.
Rozbudowa sieci transgranicznych sieci rowerowych.
Wydanie broszury prezentującej wojewódzką sieć tras rowerowych i kilku innych, bardziej szczegółowych, pokazujących wybrane jej fragmenty oraz udostępnienie ich w miejskich i gminnych punktach informacji turystycznej.
Organizowanie jedno- i kilkudniowych, otwartych imprez turystyczno-kolarskich.
Przystosowanie obiektów gastronomicznych do potrzeb rowerzystów.
Większa dbałość o utrzymanie istniejących odcinków tras leśnych.
Przygotowanie i wyznaczenie nowych tras rowerowych, łączących się z już istniejącymi, w tym z wykorzystaniem zlikwidowanych traktów kolejowych.
Pełne odizolowanie ruchu rowerowego od samochodowego i pieszego w miastach.

5.6. Cel: Wspieranie rozwoju turystyki wodnej

Turystyka żeglarska cieszy się w regionie śląskim dużą popularnością. W województwie jest wiele miejsc, gdzie można ją uprawiać. Do najczęściej odwiedzanych akwenów należą: Jezioro Żywieckie, Międzybrodzkie i Czanieckie, zbiornik Paprocany w Tychach, Zalew Imieliński, zbiorniki Poraj i Blachownia w okolicach Częstochowy, Jezioro Pławniowickie niedaleko Gliwic.

Ze względu na odosobnienie poszczególnych zbiorników wodnych województwa, rozwijana może być wyłącznie jednodniowa turystyka żeglarska, polegająca najczęściej na przyjeździe nad jezioro na jeden dzień i wypożyczeniu żaglówki, lub dłuższym pobycie i codziennym wypożyczaniu sprzętu. Zachodzi zatem potrzeba istnienia wypożyczalni wyposażonych w sprzęt pływający o różnych parametrach, dobrze rozwiniętej bazy gastronomicznej i noclegowej wzdłuż linii brzegowej oraz odpowiednio rozmieszczonych parkingów.

Turystyka kajakowa również może rozwijać się w województwie śląskim, aczkolwiek nie ma dla niej wiele atrakcyjnych terenów. Uprawiana jest głównie na rzekach: Warcie, Liswarcie, Pilicy, Białej Przemszy.
Nurkowanie podwodne - głównym ośrodkiem, mającym znaczenie międzynarodowe jest Ośrodek Sportów "Orka" w Jaworznie. W ośrodku tym odbywają się szkolenia, zawody oraz pokazy. Ośrodek "Orka" wraz z ośrodkiem "Sosina" oraz odrestaurowanymi obiektami byłych zakładów dolomitowych mają w przyszłości tworzyć Park Północny w Jaworznie, miejsce rekreacji dla mieszkańców i rozrywki dla odwiedzających gości.

Obszary występowania i predestynowane:
Na obszarze województwa śląskiego występuje kilka zbiorników zaporowych, umożliwiających uprawianie sportów wodnych, są także zbiorniki powstałe w wyniku zalania terenów poeksploatacyjnych. Do obszarów predystynowanych do rozwoju turystyki wodnej zaliczyć można obszary leżące wokół m.in.: Jeziora Żywieckiego, Jeziora Międzybrodzkiego, Jeziora Pławniowickiego, Jeziora Dzierżno, zalewu "Sosina" w Jaworznie, zbiornika Pogoria, zbiornika Rybnickiego, Jeziora Przeczyckiego, zbiornika Nakło-Chechło, zbiornika Poraj, zbiornika Blachownia, Jeziora Paprocańskiego w Tychach oraz rzek: Warta, Liswarta, Pilica, Biała Przemsza, Przemsza, Mała Panew.

W ograniczonym zakresie lub wyłączone z tego typu działalności są akweny Jeziora Czanieckiego, zbiornika Goczałkowickiego, zbiornika Imielińskiego (Dziećkowice), zbiornika Kozłowa Góra ze względu, iż są one objęte ochroną sanitarną. W Europie akweny tego typu są udostępniane do celów rekreacyjnych, jednakże tylko do uprawiania określonych form.

W województwie śląskim Polski Związek Żeglarski uzyskał zezwolenie na uprawianie (w ograniczonym stopniu) żeglarstwa na wodach zbiornika Goczałkowickiego, (podobnie jak w województwie małopolskim na zbiorniku Dobczyckim).

Rysunek 30. Główne obszary występowania i możliwości rozwoju turystyki wodnej.

Segmentacja rynku

Typ turystyki

Rodzaj aktywności

Rodzaj turysty

Motywacje

Czas pobytu

Turystyka wodna
Żeglarstwo
Windsurfing

Ludzie lubiący spędzać aktywnie czas.
Posiadający odpowiednie kwalifikacje (patent).
Turyści w różnych grupach wiekowych.
Rodziny spędzające aktywnie czas wolny.

Aktywna rekreacja w ciszy i spokoju.
Chęć rywalizacji.
Spotkania w gronie znajomych.
Poszukiwanie wrażeń.

Weekendy (1,5 - 3 dni). v Urlopy letnie (7 - 14 dni).
Dni wolne od pracy (1 dzień).

Kajakarstwo

Turyści aktywnie spędzający czas wolny.

Aktywna rekreacja.

Dni wolne od pracy.

Motorowodna
Narty wodne

Turysta w wieku 16-50 lat.
Aktywnie spędzający czas wolny.

Chęć rywalizacji.
Dbanie o sprawność fizyczną.
Spotkania towarzyskie.

Wypoczynek weekendowy.
Dni wolne od pracy.
Wypoczynek wakacyjny.

Nurkowanie

Ludzie poszukujący wrażeń.
Turyści mający odpowiednie kwalifikacje.
Turyści głównie w wieku 18 - 45 lat.

Poznawanie śląskich akwenów.
Uzyskanie uprawnień i patentów.
Fotografowanie podwodne.
Spotkania towarzyskie.

Cały rok (ograniczenia w czasie zimy).
Weekendy.
Dni wolne od pracy.
Wypoczynek urlopowy (od 7 do 14 dni).

Prognozy i trendy w turystyce:

Wzrost zainteresowania turystyką żeglarską i innymi sportami wodnymi, zwłaszcza wśród mieszkańców województwa, zamieszkujących tereny oddalone do godziny jazdy samochodem od poszczególnych zbiorników.
Turystyka żeglarska będzie coraz bardziej popularna wśród wszystkich segmentów wiekowych, a zwłaszcza wśród osób młodych.

Dla osiągnięcia zamierzonego celu niezbędne jest podjęcie następujących działań:

Organizowanie imprez i inne formy angażowania lokalnych i regionalnych mediów w promocję żeglarstwa.
Prezentowanie oferty poszczególnych ośrodków oraz kierowanie jej bezpośrednio do różnego rodzaju klubów i stowarzyszeń żeglarskich.
Tworzenie wypożyczalni sprzętu pływającego i podwyższanie jego standardu.
Przeprowadzenie waloryzacji rzek województwa śląskiego pod kątem możliwości uprawiania kajakarstwa turystycznego.
Określenie chłonności i pojemności turystycznej dla wszystkich ośrodków sportów wodnych.
Budowa pomostów do cumowania w atrakcyjnych miejscach zbiorników wodnych (wyspy, zatoki).
Budowa i rozbudowa parkingów oraz lepsze oznakowanie dojazdu.
Rozwój i modernizacja infrastruktury sportów wodnych oraz aktywnych form rekreacji przywodnej.
Rozwój i modernizacja infrastruktury noclegowej nad akwenami.
Rozwój i modernizacja sezonowej infrastruktury gastronomicznej nad zbiornikami wodnymi.
Budowa basenów kąpielowych, w tym wykorzystujących wody geotermalne.
Rozwój infrastruktury zapewniającej prawidłowe warunki sanitarne dla ludności wykorzystującej obiekty do celów rekreacyjnych.

5.7. Cel: Rozwój i upowszechnianie turystyki konnej

Coraz bardziej popularne staje się wypoczynek i rekreacja połączone z uprawianiem hippiki. Znaczna liczba gmin w województwie śląskim oferuje tę formę aktywnego wypoczynku. W niektórych ośrodkach turystyki konnej organizowane są liczne imprezy, np. pogoń za lisem, kuligi czy szukanie kwiatu paproci na Pustyni Błędowskiej w noc Kupały. Z roku na rok przybywa szlaków turystyki konnej; do najważniejszych przebiegających przez województwo śląskie należą:

Szlak Transbeskidzki, liczący 600 km,
Transjurajski Szlak Konny (z Nielepic pod Krakowem do Częstochowy), liczący 250 km.

Rozwój turystyki konnej jest uwarunkowany przygotowaniem i zatrudnieniem odpowiedniej kadry. W województwie śląskim pracuje około 230 przodowników, świadczących usługi w tej dziedzinie.

Obszary występowania i predestynowane:
Turystyka konna w postaci rożnych form występuje i rozwija się na obszarze całego województwa śląskiego. Niektóre jej formy, jak np. nauka jazdy, rekreacyjne i krajoznawcze przejażdżki na koniu lub w bryczce (saniach) prowadzone są w wielu gospodarstwach agroturystycznych, a więc rozwijają się na obszarach wiejskich i obszarach wiejskich o zurbanizowanym charakterze. Także na obrzeżach miast tworzone są ośrodki jeździeckie, które oprócz standardowych form rekreacji konnej oferują hippoterapię. Na obszarze południowym polityki rozwoju województwa śląskiego oraz w rejonie północno-zachodnim obszaru północnego polityki rozwoju województwa śląskiego występują atrakcyjne walory turystyczne do tworzenia stanic i organizowania rajdów konnych.

Segmentacja rynku

Typ turystyki

Rodzaj aktywności

Rodzaj turysty

Motywacje

Czas pobytu

Turystyka konna
Jazda konna.
Wycieczki konne.
Wycieczki krajoznawcze bryczkami.
Rajdy konne.
Kuligi.
Rehabilitacja osób niepełnosprawnych

Osoby niepełnosprawne, dzieci specjalnej troski.
Ludzie preferujący kontakt z naturą.
Osoby w wieku poniżej 50 lat.
Młodzież.
Ludzie zainteresowani zawodami związanymi z jazdą konną i aukcjami koni.

Rehabilitacja.
Zdrowie, relaks.
Poznanie okolicy.
Aktywne spędzanie czasu wolnego.
Nauka jazdy konnej.
Opieka i kontakt ze zwierzętami.

Turystyka sezonowa, od kwietnia do października.
Sporadyczne organizowanie kuligów zimą, przede wszystkim dla dzieci.
Wypoczynek wakacyjny w gospodarstwach agroturystycznych.
Weekendy.
Wypoczynek codzienny dłuższy

Prognozy i trendy w turystyce:

Turystyka konna w formie wędrówek krajoznawczych zyskuje coraz większą popularność.
Uprawianie turystyki konnej wymaga od uczestników odpowiedniego przygotowania, dlatego też będą powstawać ośrodki jeździeckie zarówno w miastach, jak i na terenach wiejskich.

Dla osiągnięcia zamierzonego celu niezbędne jest podjęcie następujących działań:

Podjęcie działań promocyjnych, w tym opracowanie i wydanie folderu prezentującego śląskie szlaki turystyki konnej oraz broszury poszerzającej informację na temat turystyki konnej w województwie.
Adaptacja wybranych obiektów na potrzeby świadczenia usług dla turystów konnych.
Wyznaczenie nowych szlaków turystyki konnej omijając zwarte kompleksy leśne np. prowadząc je ich skrajem oraz połączenie już istniejących szlaków.
Rozwój istniejących i powstanie nowych stadnin, zwłaszcza oferujących tzw. hotele dla koni.
Tworzenie i modernizacja ośrodków jeździeckich dysponujących m.in. krytymi ujeżdżalniami oraz trasami jazdy terenowej.
Propagowanie turystyki jeździeckiej i wskazywanie na jej cele krajoznawcze, zdrowotne, profilaktyczne i lecznicze.
Skoncentrowanie promocji na członkach stowarzyszeń i klubów jeździeckich oraz masowa, łącząca elementy promocji poszczególnych miejsc z popularyzacją samej dyscypliny - jeździectwa.
Rozwój usług dodatkowych zwłaszcza dla turystów początkujących, a także tworzenie punktów zajmujących się sprzedażą lub wypożyczaniem sprzętu jeździeckiego.

5.8. Cel: Utworzenie warunków do uprawiania sportów ekstremalnych i innych

Wspinaczka skałkowa jest bardzo popularna wśród młodzieży akademickiej i licealnej. Na terenie województwa działa wiele klubów i szkółek wspinaczkowych. Bardzo dobre warunki do uprawiania tego sportu oferuje Wyżyna Krakowsko-Częstochowska. Na skałach: Podlesickich, Rzędkowickich, Kroczyckich odbywają się zawody wspinaczkowe; są to także tereny bardzo atrakcyjne turystycznie dla innych form.
Buldering - to namiastka wspinaczki skałkowej. Wspinaczka sportowa na niewielkich wysokościach. Zwykle buldering uprawiany jest na sztucznych obiektach, różnego rodzaju naturalnych ścianach, a nawet budowlach. Wspinaczka na sztucznych ścianach może się rozwijać również w miastach. Dobre warunki dla tej formy sportu można utworzyć na niektórych obiektach poprzemysłowych (hale, magazyny itp.). W niektórych miastach powstały już sztuczne ściany wspinaczkowe (w tym np. w Katowicach, Chorzowie, Gliwicach, Tychach, Jaworznie, Częstochowie).

Wspinaczka jaskiniowa będąca odmianą wspinaczki uprawiana przez wyspecjalizowane grono turystów. W województwie śląskim można ją uprawiać w Beskidach (okolice Szczyrku) i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej (okolice Olsztyna, Smolenia, Złotego Potoku).

Bungee-jumping - skok na linie to forma zaliczana do sportów ekstremalnych, chociaż można ją uważać za swego rodzaju rozrywkę. W województwie śląskim do tego celu wykorzystywany jest most w Oczkowie koło Żywca, a także skocznia w Rudnikach koło Częstochowy. Do uprawiania skoków na linie można wykorzystać niektóre wieże wyciągowe zlikwidowanych kopalń.

Szybownictwo i lotnictwo sportowe mają długą tradycję, uprawiane są na lotniskach aeroklubów:

bielskiego (Bielsko-Biała - Aleksandrowice),
częstochowskiego (Rudniki k/Częstochowy),
katowickiego (Katowice - Muchowiec),
gliwickiego (Gliwice - Trynek) oraz
na lotniskach w Rybniku i Międzybrodziu Żywieckim.

Paralotniarstwo - to jeden z najpopularniejszych sportów powietrznych w ostatnim czasie. Zdobywa ono popularność dzięki kilku walorom: jest przyjazne środowisku, ponieważ latanie odbywa się bez napędu silnikowego, do startu wymagane jest wzniesienie, sprzęt jest składany i można go przewozić. Odpowiednie dla turystów-paralotniarzy tereny znajdują się:

na Górze Żar, niedaleko zbiornika Żywieckiego,
na Skrzycznem i Ochodzity w Beskidach,
w rejonie Olsztyna, Kluczy i Góry Siewierskiej na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej,
Górze Chełm - Godziszów - Gmina Goleszów.

Jazda samochodami terenowymi oraz czterokołowymi motocyklami Quad uprawiana jest z zastosowaniem różnych zasad i regulaminów. Jedną z atrakcyjniejszych jest forma, polegająca na pokonywaniu wertepów i bezdroży. Im trudniejsze warunki, tym impreza ciekawsza i interesująca.

Imprezy urządzane są zazwyczaj na terenach górskich, jednakże trudno to pogodzić z ochroną przyrody i walorów turystycznych. Kompromisowym i dobrym rozwiązaniem byłoby zagospodarowanie pokopalnianych hałd i stworzenie tam odpowiednich warunków do jazdy samochodami terenowymi oraz czterokołowymi motocyklami. W województwie śląskim nie brak takich obszarów.

Szkoła przetrwania (survival). Na obszarze województwa śląskiego występują tereny szczególnie predestynowane do uprawiania survivalu. Niezwykle wartościowe i wyjątkowe tereny do uprawiania survivalu występują na Pustyni Błędowskiej. Organizatorzy takich szkół przygotowali oferty również dla turystów zagranicznych. Szkoły przetrwania z całej Polski organizują na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej obozy szkoleniowe.

Survival najczęściej jest uprawiany na terenach leśnych, górskich, pustynnych. Dogodne dla tego sportu warunki występują m.in. na obszarach:

lasów raciborskich,
lasów pszczyńskich,
Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.

Paintball. Ten rodzaj sportu powstał przypadkowo i w pierwszej fazie rozwoju nikt chyba nie przypuszczał, iż stanie się tak popularny wśród przedstawicieli różnych grup wiekowych. W województwie śląskim uprawiany jest na różnych terenach m.in:

w Dolinie Trzech Stawów w Katowicach,
w lasach Katowic-Ochojca,
na Pustyni Błędowskiej,
w ośrodku Paprocany w Tychach,
w Przeczycach (gmina Mierzęcice),
w Czyżowicach (Gmina Gorzyce).

Sport ten chętnie uprawiany jest w rożnego rodzaju zabudowie, warto zatem przygotować jakieś mniej znaczące obiekty przemysłowe (przeznaczone po jakimś czasie do rozbiórki) do uprawiania paintballu.
Biegi na orientację są od dawna uprawiane przez zorganizowane grupy turystów. Ten sport, wymagający odpowiedniego przygotowania fizycznego oraz sprzętu w postaci mapy i kompasu, można uprawiać wszędzie: w parkach miejskich, lasach, ośrodkach rekreacyjnych.

Obszary występowania i predestynowane:
Każdy z tych rodzajów aktywności sportowej wymaga odpowiednich warunków. Warunki te spełniają dla:

Wspinaczki skałkowej i jaskiniowej: Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, powiaty - zawierciański, myszkowski i częstochowski, okolice Szczyrku, Smolenia, Olsztyna, Złotego Potoku.
Szybownictwa i lotnictwa sportowego: Katowice, Bielsko-Biała, Gliwice, Rudniki k. Częstochowy, Rybnik, Międzybrodzie Żywieckie.
Paralotniarstwa: Klucze, Olsztyn, Szczyrk, Góra Żar, Góra Chełm, Góra Siewierska.
Survivalu: powiaty - raciborski, pszczyński, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska.

Rysunek 31. Główne obszary występowania i możliwości rozwoju sportów ekstremalnych

Segmentacja rynku

Typ turystyki

Rodzaj aktywności

Rodzaj turysty

Motywacje

Czas pobytu

Sporty ekstremalne
Wspinaczka skałkowa.
Wspinaczka jaskiniowa.
Buldering.
Skoki na linie.
Szybownictwo i lotnictwo.
Paralotniarstwo
Rajdy samochodowe i motorowe.
Szkoła przetrwania.
Paintball
Biegi na orientacje.

Głównie turyści w wieku 18 - 45 lat.
Turyści o dobrym stanie zdrowia i wysokiej sprawności fizycznej.

Doznanie mocnych wrażeń.
Sprawdzenie własnych możliwości.
Chęć przeżycia przygody.
Potrzeba uzyskania odpowiednich kwalifikacji np. lotnictwo.

Występuje zróżnicowanie sezonowe na poszczególne rodzaje aktywności.
Można wyróżnić sezon letni i zimowy.
Niektóre dyscypliny można uprawiać przez cały rok.

Prognozy i trendy w turystyce:

Wspinaczka skałkowa i jaskiniowa utrzymają lub nieznacznie zwiększą swą popularność (to specyficzne formy turystyki, wymagające odpowiedniego sprzętu i przygotowania).
Wzrost popularności bulderingu wśród uczniów szkół średnich i studentów; będzie on uprawiany coraz częściej na sztucznych obiektach.
Nieco wzrośnie zainteresowanie sportami powietrznymi, głównie paralotniarstwem i lotnictwem sportowym.
Zwiększać się będzie liczba osób uprawiających survival.
Jazda samochodami terenowymi zyska na popularności z uwagi m.in. na trendy w motoryzacji.

Dla osiągnięcia zamierzonego celu niezbędne jest podjęcie następujących działań:

Zadbanie o rozwój kadrowy i doposażenie techniczne GOPR.
Przygotowanie i oznaczenie miejsc o przewidywanym większym natężeniu turystyki ekstremalnej oraz właściwe ich zabezpieczenie i regularna kontrola (np. pod względem bezpieczeństwa tras wspinaczkowych).
Podjęcie przez stowarzyszenia, zrzeszające miłośników sportów ekstremalnych, wspólnych działań w zakresie organizacji imprez i instruktażu (możliwość łączenia różnych form sportów ekstremalnych podczas jednego wyjazdu).
Organizowanie imprez masowych połączonych z pokazami sportów ekstremalnych.
Wyznaczenie i przygotowanie w obrębie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej terenów do samodzielnego lub zorganizowanego uprawiania sportów ekstremalnych. Tereny te muszą być objęte systemem ratownictwa GOPR Grupa Jurajska.
Wydanie mapy "Ekstremalna Jura", prezentującej zbiorczą ofertę turystyki ekstremalnej na tym obszarze.
Waloryzacja Wyżyny Krakowsko - Częstochowskiej pod kątem możliwości uprawiania poszczególnych form sportów ekstremalnych i wytypowanie miejsc najlepiej się do tego nadających oraz opracowanie norm prawnych regulujących zasady uprawiania sportów ekstremalnych, tak by wyeliminować zagrożenia dla przyrody i obniżanie standardu życia mieszkańców.
Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej uprawianiu sportów ekstremalnych, oferujących również dodatkowe usługi (instruktaż, wypożyczanie sprzętu itd.) turystom uprawiającym sporty ekstremalne.
Zagospodarowanie i udostępnienie wybranych hałd pokopalnianych i terenów poprzemysłowych i powojskowych np. do organizacji jazdy samochodami terenowymi oraz odpowiednie przygotowanie i udostępnienie zwolennikom paintballu odpowiednich terenów i obiektów.

5.9. Cel: Utworzenie produktu markowego - śląska turystyka uzdrowiskowa i zdrowotna

W województwie śląskim jedynie Ustroń i Goczałkowice-Zdrój należą do grupy uzdrowisk statutowych (tzn. takich, których wykaz ustala Rada Ministrów).

Ustroń i Goczałkowice-Zdrój, jako jedne z nielicznych miejscowości uzdrowiskowych Polski południowej, zaliczane są do kategorii zdrojowisk borowinowych.

Ustroń położony jest w dolinie Wisły, u podnóża Beskidu Śląskiego (w makroregionie: Beskidy Zachodnie), na wysokości 260-480 m n.p.m., otoczony jest od wschodu masywem Równicy, a od zachodu Czantorii. Dzielnica uzdrowiskowa usytuowana jest na zachodnich i południowych zboczach Liptowskiego Gronia, porośniętych lasem świerkowym i bukiem. Ustroń należy do regionu bioklimatycznego VI ("podgórski i górski"). Jest uzdrowiskiem podgórskim i występuje tu typ bioklimatu umiarkowanie bodźcowy. Naturalne zasoby lecznicze Ustronia stanowią termalne wody chlorkowo-sodowo-wapniowe, bromkowe, jodkowe o temp. 280C oraz torfy lecznicze (czerpane z Zabłocia). Profile lecznicze uzdrowiska to: ortopedyczno-urazowy, reumatyczny, układu nerwowego, górnych dróg oddechowych, kardiologiczny, naczyń obwodowych i otyłości. W Ustroniu znajdują się także strefy, które sprzyjają klimatoterapii (helioterapii, aeroterapii i kinezyterapii), posiada on dobre warunki solarne i termiczne.

Goczałkowice-Zdrój położone są w dolinie Wisły (w makroregionie: Kotlina Oświęcimska), na wysokości 250-260 m n.p.m. W pobliżu znajduje się zaporowy zbiornik wodny - Jezioro Goczałkowickie oraz liczne stawy i starorzecza. Goczałkowice-Zdrój znajdują się w zachodniej części regionu bioklimatycznego V, najcieplejszego w Polsce, w podregionie o zwiększonej bodźcowości termicznej. Jest to uzdrowisko nizinne, przyjeziorne, występuje tu typ klimatu łagodny i okresowo umiarkowanie bodźcowy, modyfikowany przez zbiornik wodny i wysoki poziom wód gruntowych. Zaliczane jest do zdrojowisk borowinowych, występują tutaj również solanki (wody chlorkowo-sodowe, bromkowe, jodkowe, żelaziste, borowe). Złoża borowin (torfu leczniczego) są jednymi z najlepszych w kraju. Profil leczniczy gminy obejmuje choroby narządów ruchu, reumatyczne, choroby układu oddechowego, neurologiczne (u dorosłych, dzieci) oraz ortopedyczno-urazowe, a także choroby kobiece.

W latach 1998-2002 stopień wykorzystania miejsc noclegowych w uzdrowiskach statutowych zmniejszył się o blisko 10%, a w województwie śląskim o 23,5%: w Ustroniu o 23,47% i Goczałkowicach-Zdroju o 22,34%.

Przyjazdowy ruch turystyczny w uzdrowiskach polskich ma charakter pobytów długoterminowych. W województwie śląskim w 2002 roku średni czas pobytu w obiektach turystycznych wynosił niecałe 4 dni.
Do gmin uzdrowiskowych w województwie śląskim najczęściej z zagranicy przyjeżdżali Niemcy, a następnie - Holendrzy, jednak w znacznie mniejszej liczbie. Ponad 200 turystów pochodziło ze Szwecji i Francji. Z innych krajów warto wymienić USA i Wielką Brytanię, z których przyjeżdżało ok. 80 osób.

Pod względem udzielonych noclegów, Ustroń znajdował się na piątym miejscu w rankingu gmin uzdrowiskowych, a Goczałkowice-Zdrój na trzydziestym siódmym

Obszary występowania i predestynowane:
Do obszarów rozwoju produktu turystyki uzdrowiskowej zaliczyć należy: Ustroń, Goczałkowice-Zdrój, Jaworze.

Rysunek 32. Uzdrowiska w województwie śląskim.

Segmentacja rynku

Typ turystyki

Rodzaj aktywności

Rodzaj turysty

Motywacje

Czas pobytu

Turystyka uzdrowiskowa
Zabiegi lecznicze: ortopedyczno-urazowe, reumatyczne, układu nerwowego, górnych dróg oddechowych, kardiologiczne, naczyń obwodowych, chorób kobiecych i otyłości. o Klimatoterapii (helioterapii, aeroterapii i kinezyterapii).
Umiarkowana aktywność ruchowa na świeżym powietrzu.
Ćwiczenia na ścieżce zdrowia i innych urządzeniach i obiektach.

Kuracjusze prze-bywający w szpitalach uzdrowiskowych, sanatoriach i prewentoriach oraz leczących się ambulatoryjnie.
Turyści-wczasowicze.
Turyści zagraniczni głównie z Holandii i Niemiec oraz Francji.
Turyści najczęściej powyżej 40 lat.

Powrót do zdrowia, rehabilitacja.
Zawarcie nowych znajomości.
Bliższy kontakt z naturą (sprzyjający mikroklimat i wody źródlane).
Korzystanie z usług bioterapeutów.
Poznanie przyrody i kultury.

Cały rok

Prognozy i trendy w turystyce:

Tendencje europejskie wykazują wyraźny wzrost turystyki uzdrowiskowej i zdrowotnej (opartej na czynnikach uzdrowiskowych).
Wzrost zainteresowania turystyką zdrowotną wśród osób "trzeciego wieku".

Dla osiągnięcia zamierzonego celu niezbędne jest podjęcie następujących działań:

Wyznaczenie określonych standardów dla bazy turystycznej i leczniczej (estetyka budynków, sanitariaty, przystosowanie dla osób niepełnosprawnych).
Podniesienie kwalifikacji kadry turystycznej pracującej w uzdrowiskach.
Wdrożenie odpowiednich programów promocji i reklamy zewnętrznej oraz wewnętrznej uzdrowisk.
Racjonalna współpraca organizacyjnych jednostek turystycznych i uzdrowiskowych z władzami lokalnymi w celu priorytetyzacji inwestycji komunalnych, uzdrowiskowych i turystycznych.
Poszukiwanie nowych obszarów, miejsc do możliwego rozwoju turystyki uzdrowiskowej i zdrowotnej w województwie, w tym na bazie wykorzystania zasobów surowców uzdrowiskowych, np. źródeł solankowych, geotermalnych, złóż borowin, a także unikalnych warunków klimatycznych.
Rozbudowanie dodatkowej oferty dla turystów zainteresowanych poprawą zdrowia (często nie oferuje się nic poza noclegiem, wyżywieniem i podstawową usługą leczniczą).
Oznakowanie i zagospodarowanie szlaków turystycznych (szlaki piesze, rowerowe, narciarskie).
Rozwój i modernizacja infrastruktury noclegowej i gastronomicznej w uzdrowiskach.
Rozwój i modernizacja infrastruktury służącej aktywnym formom turystyki i rekreacji w uzdrowiskach.
Rozwój nowych usług, w tym skierowanych do segmentów nastawionych na profilaktykę i zdrowy wypoczynek, tworzeniem atrakcji dla turystów - kulturalnych, artystycznych, rozbudowa zaplecza diagnostyczno - zabiegowego, rekreacyjnego.


Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice